меч, мяча́, мн. мячы́, мячо́ў, м.

Старадаўняя халодная зброя, падобная на вялікі нож, востры з абодвух бакоў.

◊

Падняць меч на каго-н. — пачаць вайну, пайсці супраць каго-н.

Скрыжаваць мячы — пачаць паядынак, бой, спрэчку.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

рэ́крут, -а, М -руце, мн. -ы, -аў, м.

У Расіі з 1705 па 1874 г.: салдат-навабранец.

Здаць у рэкруты (па воінскім абавязку). Пайсці ў рэкруты (па найме).

|| прым. рэкру́цкі, -ая, -ае.

Рэкруцкая павіннасць.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

◎ Патрухіня́ць ’пайсці паспешліва’ (Сцяшк. Сл.). Да па‑ (< прасл. po‑) і трухаць ’бегчы подбегам, трухам’ (гл.). Аднак суфіксацыя няясная.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Паяндо́рыць ’пацягнуцца, пайсці’ (брасл., Сл. ПЗБ). Няясна. Сувязь з рус. чалябінск. ёндать ’швэндацца, хадзіць без справы’ з’яўляецца праблематычнай.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

зачыкільга́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак.

Разм. Пачаць чыкільгаць. / Пайсці, кульгаючы, чыкільгаючы. [Аляксей] рашуча зачыкільгаў да акна. Карпаў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

зачыкільгі́каць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак.

Разм. Пачаць чыкільгікаць. // Пайсці, кульгаючы, чыкільгікаючы. Язэп зачыкільгікаў да дзвярэй. Асіпенка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

шу́нуць, -ну, -неш, -не; шунь; зак.

1. Раптам паліцца, хлынуць, уварвацца ў што-н.

Шунула вада.

У пакой шунула свежае паветра.

2. перан. Пайсці масай (пра людзей); паступіць у вялікай колькасці.

Натоўп шунуў.

Заказы шунулі.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

◎ Пацю́хаць ’пайсці ў роздуме’ (карэліц., Сцяшк. Сл.), поцю‑ хаць ’патрухаць’ (ТС). Да па- і цюхаць, якое з’яўляецца гукапераймальным утварэннем.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

афёра і афе́ра, ‑ы, ж.

Рызыкоўная нядобрасумленная справа з мэтай выгады, нажывы. Раптам пасля адной асабліва дзёрзкай афёры крымінальны росшук насцярожыўся. Лужанін. Уся гэта ксяндзоўская афёра была патрэбна на тое, каб яшчэ больш умацаваць перад людзьмі аўтарытэт каменя. Пестрак.

•••

Пайсці (пусціцца) на афёру гл. пайсці.

[Фр. affaire — справа.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

пачыкільга́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак.

Разм. Пайсці пакульгваючы. Моцна грукаючы мыліцамі, Аляксей пачыкільгаў назад у палату. Карпаў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)