Трабцы́ ’капачка’ (Сцяшк.). Відаць, з дра́бцы, дра́бці ’тс’ (ашм., іўеў., слонім., баран., стаўб., ЛА, 2) ці з гра́бзы ’матыка-трохзубка’ (Сцяшк. Сл.), у якім ‑з‑ замест ‑ц‑ пад уплывам лексемы зуб. Да драпаць ці грэбці, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
замаро́зіць, -о́жу, -о́зіш, -о́зіць; -о́жаны; зак.
1. каго-што. Падвергнуць дзеянню холаду, даць замерзнуць, застыць.
З. рыбу.
З. садавіну.
2. што. Моцна астудзіць (разм.) 3. віно.
3. што. Абязболіць які-н. участак цела спецыяльнымі сродкамі (разм.).
З. зуб.
4. перан., што. Пакінуць на ранейшым узроўні або нявыкарыстаным.
З. сродкі.
З. будаўніцтва.
|| незак. замаро́жваць, -аю, -аеш, -ае.
|| наз. замаро́жванне, -я, н. і замаро́зка, -і, ДМ -зцы, ж. (да 3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
абкало́ць², -калю́, -ко́леш, -ко́ле; -калі́; -ко́латы; зак., каго-што.
1. Пакалоць чым-н. вострым вакол чаго-н. або па ўсёй паверхні; параніць уколамі каго-, што-н.
А. рукі калючкамі руж.
2. Зрабіць ін’екцыю або некалькі ін’екцый лекавых сродкаў вакол якога-н. хворага месца (раны, зуба і пад.).
А. зуб абязбольвальнікам (разм.).
3. Уздзейнічаць на вышэйшую нервовую дзейнасць, зрабіўшы ін’екцыю псіхатропных рэчываў (разм.).
|| незак. абко́лваць, -аю, -аеш, -ае.
|| наз. абко́лванне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Назу́блены ’прарослы’ (ТС), назубленае насенне ’насенне, якое толькі пачынае прарастаць’ (Жд. 1, Мат. Гом.), назубіцца ’прарасці’ (Мат. Гом.), назубіць ’нарабіць вострых зубоў на лазе’ (Яўс., Яруш., Сл. ПЗБ). Усё да зуб, параўн. літ. žémbėti ’прарастаць, пускаць расткі’, літаральна ’зубіцца’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
запле́снелы і заплясне́лы, ‑ая, ‑ае.
Пакрыты плесняй, цвіллю; цвілы. Брудныя, мабыць, ніколі не беленыя сцены пакрыты заплеснелымі плямамі. Мядзёлка. Камера была маленькая і вельмі сырая. З столі капала вада, сцены былі слізкія і запляснелыя. Зуб. // перан. Закаснелы, адсталы, устарэлы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
фло́ра, ‑ы, ж.
Сукупнасць усіх відаў раслін якой‑н. мясцовасці ці геалагічнага перыяду. Флора стэпу. Флора юрскага перыяду. □ Магутны волат-дуб быў відаць здалёк. Вучоныя, якія прыязджалі вывучаць флору і фауну лесу, гаварылі, што гэтаму дубу каля 300 год. Зуб.
[Ад імені багіні кветак і вясны ў старажытнарымскай міфалогіі.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
цаля́ць, ‑яю, ‑яеш, ‑яе; незак.
1. у каго-што, па кім-чым. Накіроўваць стрэл, удар у пэўную цэль. Паліцай цаляў у Андрыяна, але папаў у яго таварыша. Марціновіч. Спачатку немцы спрабавалі агрызацца, цалялі па самалётах з зенітак. Сачанка. // у што. Імкнуцца папасці (рукой, нагой і пад.) куды‑н., у што‑н. Усе яшчэ спалі, толькі Вара, пазяхаючы, цаляла рукой у рукаў ватоўкі і ніяк не магла патрапіць. Сабаленка. Не адставай, сынок, не адставай, — раз-пораз падахвочваў тата мяне. — Ты ў мае сляды цаляй — лягчэй будзе ісці. Пальчэўскі. // перан.; у каго-што. Разм. Мець каго‑н. на ўвазе. Каб не было памылкі, у каго ён цаляе, Чорны зрабіў сугучнымі прозвішчы прататыпа і героя. Лужанін. // да каго-чаго, на каго-што. Разм. Ісці, кіравацца ў пэўным напрамку. Адзін цаляў да Валодзі, другі накіраваўся да Івана. Новікаў.
2. Пападаць, трапляць. Кулі сыпаліся градам, а .. [Андрэй] не адчуваў, не заўважаў, куды яны цалялі. Кулакоўскі.
3. перан. Разм. Імкнуцца заняць якое‑н. становішча, месца. Гаспадар крыху замяшаўся, бо і ён таксама меў ласае вока на дачку пана каморніка, адразу сцяміўшы, куды цаляе яго сусед. Колас. — Эге, весела сёння ў народнай! — гукнуў ад парога Мальчэўскі. — Хто тут сёння ў завадатары цаляе? Васілёнак. // з інф. Імкнуцца зрабіць што‑н. пэўным чынам, у пэўны час або ў пэўным месцы. [Валодзя], відаць, цаляў выходзіць з дому і прыходзіць так, каб не трапляцца мне на вочы. Сабаленка. Як толькі малыя з заняткаў, дык.. [жанчыны] ў школу. І ўсё цаляюць заходзіць па адной. Кавалёў.
•••
Зуб на зуб не цаляе — тое, што і зуб на зуб не пападае (гл. зуб).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
павалту́зіцца, ‑тужуся, ‑тузішся, ‑тузіцца; зак.
Разм. Валтузіцца на працягу нейкага часу. Мы ўзяліся накрыжкі, .. павалтузіліся крыху, а потым, злаўчыўшыся, я паклаў яго на лапаткі «па ўсіх правілах класічнай барацьбы». Рунец. — Паглядзім, што ты пад вечар заспяваеш, як з пянёчкамі павалтузішся, — усміхнуўся Жэнька. Зуб.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
каро́нка, ‑і, ДМ ‑нцы; Р мн. ‑нак; ж.
1. Памянш. да карона (у 1 знач.).
2. Знешняя частка зуба.
3. Металічная або пластмасавая абалонка, якая надзяваецца на зуб для яго захавання. Паставіць каронку. Залатая каронка.
4. Від свідравальнага долата. Алмазная каронка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зубо́к, ‑бка, м.
1. мн. зубкі, ‑бак. Памянш. да зуб (у 1 знач.).
2. мн. зубкі, ‑оў. Долька ў галоўцы часнаку. Зубок часнаку.
•••
На зубок — дакладна, дасканала (вывучыць, ведаць і пад.). Савецкую і партыйную работу ў мірных умовах Галай ведаў на зубок. Асіпенка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)