Verbum

ГРАНВІ́ЛЬ

[Grandville; сапр. Жэрар (Gérard) Жан Іньяс Ізідор, 15.9.1803, г. Нансі, Францыя — 17.3.1847],

французскі графік. Вядомы як аўтар актуальных і вострых паліт. карыкатур на бюракратыю, парыжскіх буржуа, ілюстрацый да твораў англ. пісьменнікаў Дж.Свіфта («Падарожжы Гулівера»), Д.Дэфо («Рабінзон Круза» і інш.). Для маст. манеры Гранвіля характэрны метафарычнае выкарыстанне вобразаў жывёл, асобных прадметаў, дакладная дэталізацыя малюнка.

т. 5, с. 406

ДАБАНТО́Н

(Daubenton) Луі Жан Мары (29.5.1716, г. Манбар, Францыя — 1.1.1800),

французскі прыродазнавец. Чл. Французскай і замежны ганаровы чл. Пецярбургскай АН (1776). З 1788 дырэктар Парыжскага бат. сада. Навук. працы па параўнальнай анатоміі і акліматызацыі свойскіх жывёл. Сааўтар (разам з Ж.Бюфонам) мнагатомнай працы «Натуральная гісторыя» (1749—67). Аўтар дапаможніка па авечкагадоўлі. Вывеў новую пароду мерыносавых авечак.

т. 5, с. 556

ДАВЫ́ДАВА-МЕ́ДЭНЕ

(Davidova-Medene) Леа Мацісаўна (31.3.1921, хутар Новадніекі, Салдускі р-н, Латвія — 31.7.1986, латышскі скульптар. Засл. дз. маст. Латвіі (1966). Вучылася ў Рыжскай АМ (1941—49) у Т.Залькална. Аўтар партрэтаў дырыжора Л.Вігнера (1955),

мастакоў Л.Букоўскага (1957), П.Упітыса (1960), К.Земдэгі (1962—65), «Руцаўская рыбачка» (1958), пісьменнікаў М.Кемпэ (1961), А.Упіта (1964), актрысы Л.Эрыкі (1969) і інш.

т. 5, с. 566

ВА́СЕРМАН

(Wassermann) Якаб (10.3.1873, г. Фюрт, Германія — 1.1.1934),

нямецкі і аўстрыйскі пісьменнік. У сярэдзіне 1880-х г. супрацоўнічаў з час. «Simplicissimus» («Сімпліцысімус»). Набыў вядомасць як аўтар раманаў «Габрэі з Цырндорфа» (1897), «Молах» (1903), «Чалавечак з гусямі» (1915), «Этцэль Андэргаст» (1931) і асабліва «Каспар Гаўзер, або Лянота сэрца» (1908) і «Справа Маўрыцыуса» (1928), у цэнтры якіх — герой-самотнік, шукальнік праўды, які супрацьстаіць варожаму свету. У творах Васермана поўнае напружання дзеянне спалучаецца з псіхал. рэалізмам, узмоцненым псіхааналізам, маралістычнай крытыкай грамадства і яго інстытутаў (уплыў Ф.М.Дастаеўскага). Аўтар сатыр. п’есы «Камедыя хлусні» (1898), кн. «Дух пілігрыма» (1923).

Тв.:

Gesammelte Werke. Bd. 1—7. Zürich, 1944—48;

Рус. пер. — Собр. соч. Т. 1—5. М., 1912—13;

Золото Кахамарки. М., 1956;

Каспар Хаузер, или Леность сердца. М., 1990.

Л.П.Баршчэўскі.

т. 4, с. 22

ГА́ЛІЧ

(сапр. Гінзбург) Аляксандр Аркадзевіч (19.10.1918, г. Днепрапятроўск, Украіна — 15.12.1977),

рускі драматург, паэт. Аўтар п’ес «Вуліца хлопчыкаў» (1946), «Вас выклікае Таймыр» (1948, з. К.Ісаевым), «Шляхі, якія мы выбіраем» (1954), «Паходны марш» (1957), «Параход называюць «Арляня» (1958) і інш.; сцэнарыяў да кінафільмаў «Верныя сябры» (1954, з К.Ісаевым), «На сямі вятрах» (1962) і інш., для якіх характэрны рамант. прыўзнятасць, лірызм, гумар. З 1960-х г. вядомы як аўтар і выканаўца песень-навел, у большасці трагікамічнага і драм. зместу. Асн. іх тэмы — памяць і адказнасць за мінулае, тэма чалавечай годнасці, супрацьстаянне самавольству, канфармізму. Першыя зб-кі выдадзены за мяжой («Пакаленне асуджаных», 1972; «Калі я вярнуся», 1977). Аўтабіягр. аповесць «Генеральная рэпетыцыя» (1974). З 1974 у эміграцыі.

Тв.:

Возвращение. Л., 1989;

Генеральная репетиция. М., 1991;

«...Я вернусь...»: Киноповести, пьесы, автобиогр. повесть. М., 1993.

т. 4, с. 465

ВАРАКО́МСКІ (Warakomski) Адам, польскі пісьменнік 1-й пал. 18 ст. Жыў на Віцебшчыне. Аўтар паэмы «Гісторыя пра блаславёных мучанікаў» (1738, рукапіс захоўваецца ў архіве С.-Пецярбургскага аддзялення Ін-та гісторыі Рас. АН) пра знаходжанне ў Полацку Пятра І, яго расправу з уніяцкім духавенствам; Пятра І у ёй параўноўваў з біблейскім царом Давідам. У мове твора сустракаюцца беларусізмы.

А.В.Мальдзіс.

т. 3, с. 509

ВА́РТБЕРГ (Wartberg) Герман, храніст 14 ст. Капелан Лівонскага ордэна. Аўтар «Хронікі Лівоніі», напісанай на лац. мове неўзабаве пасля 1378. Сучасныя аўтару падзеі апісваюцца з 1358. Выкарыстаў хронікі папярэднікаў і шматлікія дакументы з канцылярыі ордэна. У гэтым творы каштоўная інфармацыя пра войны крыжакоў з Ноўгарадам і Псковам, паходы рыцараў на Полаччыну, рэйды войск ВКЛ ва ўладанні ордэна.

т. 4, с. 14

АХАЎНІ́

(сапр. Грыгаран Ахаўні Аршакаўна; нарадзілася 15.7.1911, г. Карс, Турцыя),

армянская пісьменніца. Засл. дз. культуры Арменіі (1967). Аўтар зб-каў вершаў «Лірыка» (1930), «Манташ» (1934), «Баявыя песні» (1942), «Мой песеннік» (1944). Раманы «Шырак» (кн. 1—2, 1954—63), «Добрай раніцы, Арэг» (1980) пра жыццё дарэв. і сучаснай арм. вёскі. Пераклала на арм. мову паасобныя творы Я.Купалы.

т. 2, с. 143

БАБАДЖА́Н Рамз

(сапр. Бабаджанаў Рамз Насыравіч; нарадзіўся 1921),

узбекскі паэт. Нар. паэт Узбекістана (1981). Аўтар зб-каў вершаў «Падарунак» (1940), «Уздоўж даліны» (1949), «Таямніцы кахання» (1963), «Новыя рубаі» (1966), «Паклон каханню» (1980), паэм «Гутарка з дзедам» (1967), «Жывая вада» (1969, Дзярж. прэмія СССР 1972), «Хаям-намэ» (1978), «Юсуф і Зулейха» (1981). Яго лірыка адметная высокім грамадз. пафасам, тонкім майстэрствам.

т. 2, с. 178

БАЙРАМУ́КАВА Халімат

(сапр. Кубанава Халімат Башчыеўна;нарадзіўся 15.8.1917, аул Курзук, Карачаева-Чэркесія),

карачаеўская пісьменніца. Аўтар зб-каў вершаў «Люблю жыццё я» (1957), «Любімыя горы» (1959), «Дабро» (1977), аповесцяў «Сям’я Карчы» (1962), «Вечныя коннікі» (1977), раманаў «Гады і горы» (1964), «Ранішняя зорка» (1974) і інш. пра гісторыю і сучаснае жыццё свайго народа. На карачаеўскую мову пераклала вершы і паэмы Я.Купалы.

т. 2, с. 226