Verbum

ірвануцца, ✂ і рвануцца, ✂; зак.

Рэзкім рухам кінуцца, памкнуцца.

• Конь ірвануўся з месца.

ірвануць, ✂ і рвануць, ✂; зак.

1. гл. ірваць.

2. Моцна тузануць, рэзка пацягнуць.

   • І. дзверы.

3. Рэзка скрануцца з месца, рэзкім рухам кінуцца куды-н. (разм.).

   • Матацыкл ірвануў з месца.

4. Пачаць імкліва рабіць што-н. (разм.).

   • Ірванем усе дружна.

5. Падарваць, узарваць што-н. з выбухам.

   • Ірвануў снарад.

ірваны, ✂ і рваны, ✂.

1. Падраны на кавалкі.

   • Ірваныя паперы.

2. Падраны, дзіравы.

   • Ірванае адзенне.

3. перан. З няроўнымі краямі.

   • Ірваная рана.

ірвацца, ✂ і рвацца, ✂, незак.

1. Раздзяляцца на часткі, станавіцца рваным.

   • Ніткі рвуцца.
   • Сэрца рвецца (перан.).

2. Прыходзіць у непрыгоднасць, станавіцца рваным (у 2 знач.).

   • Абутак ірвецца.

3. Узрывацца, разрывацца з выбухам.

   • Бомбы рвуцца.

4. Старацца вызваліцца.

   • І. на волю.

5. перан. Прагна імкнуцца зрабіць што-н., дасягнуць чаго-н.

   • І. на фронт.

ірваць, ✂ і рваць, ✂, незак.

1. Вырываць рэзкім рухам, з сілай выхопліваць.

   • І. зубы.

2. Аддзяляць, адрываць ад сцябла, галінак (кветкі, плады і пад.).

   • І. яблыкі.

3. Раздзяляць на часткі, разрываць.

   • І. ніткі.
   • І. паперу.

4. Разбураць, узрываць што-н.

   • І. чыгунку.

5. перан. Спыняць, разрываць.

   • І. адносіны.

6. Нарываць (разм.).

   • Палец ірве.

◊

• Ірваць бакі (жываты) (разм.) — моцна смяяцца, заходзіцца ад смеху.

• Ірваць жылы (кішкі, пуп) (разм.) — цяжка працаваць, надрывацца на якой-н. рабоце.

• Ірваць з рук (разм.) — купляць нарасхват.

• Ірваць на сабе валасы (разм.) — быць у адчаі, моцна перажываць.

|| аднакр. ірвануць, ✂ і рвануць, ✂.

ірвота, ✂ і рвота, ✂, ж.

Адвольнае вывяржэнне змесціва страўніка цераз рот, а таксама тое, што вывергнута такім чынам.

|| прым. ірвотны, ✂ і рвотны, ✂.

ірвотнае, ✂ і рвотнае, ✂, н.

Лякарства, якое выклікае рвоту.

ірдзецца, ✂ і рдзецца, ✂, незак.

Тое, што і ірдзець.

ірдзець, ✂ і рдзець, ✂, незак.

Рэзка вылучацца (пра што-н. чырвонае), чырванець; быць ярка-чырвоным ад чаго-н.

• Ірдзеюць сцягі.
• Неба ірдзее.

|| наз. ірдзенне, ✂ і рдзенне, ✂.

іржа, ✂ і ржа, ✂, м.

1. Чырвона-буры налёт на паверхні жалеза, што ўтвараецца ў выніку акіслення яго ў паветры і ў вадзе.

   • І. на ланцугу.
   • І. на душы (перан. пра тое, што шкодна дзейнічае на каго-, што-н.).

2. Прымесь вокіслаў жалеза ў балотнай вадзе, якая надае ёй буры колер і спецыфічны прысмак.

3. Жоўта-аранжавыя плямы на паверхні раслін, якія з’яўляюцца ў тых месцах, дзе развіваюцца споры паразітных грыбкоў.

   • Хлебная р.