Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

Прадмова

Radix saepe mala producit pessima mala

Ад дрэннага кораня часта бываюць вельмі дрэнныя яблыкі.

От плохого корня часто бывают очень плохие яблоки.

Гл.: Arbor...

Raro lupi lenti praebentur fercula denti

Калі на ваўка лянота нападае, рэдка што яму на зуб трапляе.

Когда на волка лень нападает, редко что ему на зуб попадает.

Гл.: Piger...

Rastro dentato prata parata dato

Касі лугі, калі паспелі.

Коси луга, когда созрели.

бел. Ідзі, пакуль дзверы адчынены, бо потым не дасі рады. Лаві рыбку, як ловіцца.

рус. Когда дрова горят, тогда и кашу варят. Коси, коса, пока роса. Из воска надо лепить, когда он мягок. Когда в печи жарко, тогда и варко. Пей, пока колодец рядом. Когда торг, тогда и с возом.

фр. Chaque chose en son temps (Всему своё время).

англ. Make hay while the sun shines (Собирай сено, пока светит солнце).

нем. Trinke, wenn du am Brunnen bist (Пей, когда ты у колодца).

Ratio contra vim parum valet

Розум перад/у параўнанні з сілай мала значыць.

Разум перед/в сравнении с силой мало значит.

бел. Сіла ёсць ‒ розуму не трэба. Дурню і Бог дарогу ўступае. Здаровы каню таварыш. Толькі дурань любіць, каб перад ім станавіліся на калені.

рус. Сила ‒ уму могила. Сила есть ‒ ума не надо. Сила ум ломает.

фр. Où force domine raison n’a pas lieu (Где преобладает сила, нет места уму).

англ.

нем. Bei großer Gewalt ist große Narrheit (При большой силе/насилии ‒ большая глупость).

Re labor est dulcis, quia non pluit usus hiulcis

Праца карысная, таму што дабро не льецца дажджом у рот.

Труд полезен, потому что добро не льётся в виде дождя в рот.

бел. Без працы няма чаго хлеба шукаці. Работа і корміць і поіць. Трэба нахіліцца, каб з ручая напіцца. Не капаўшы студні, не нап’ешся вады. Вось на свеце як бывае: хто працуе, той і мае. Без працы не есці пірагоў. Нікому з неба само не спадае. Дзе работа, там і густа, а ў лянівым доме пуста. Пячоныя галубы не ляцяць да губы.

рус. Жареные куры в рот не летят. Счастье в воздухе не вьётся, а руками достаётся. Масло само не родится. Без тру да ничего не даётся. В лес не съездим, так и на полатях замёрзнем. Без труда не вытащишь и рыбку из пруда. Не замочив рук, не умоешься. Жареные голубки не прилетят до губки. Бобы ‒ не грибы, не посеяв, не взойдут. Без труда нет плода.

фр. Des alouettes ne tombent pas toutes rôties dans la bouche (Жаворонки не падают в рот уже зажаренными).

англ. No cross no crown (Без креста нет короны). As you sow so must you reap (Как посеял ‒ так пожнёшь). He that would eat the fruit must climb the tree (Кто хочет съесть плод, должен залезть на дерево).

нем. Der Mühe gibt Gott Schaf und Kühe (Усердию/старанию Бог даёт овец и коров). Ohne Fleiß kein Preis (Без усердия нет награды).

Recte faciendo neminem time

Калі сумленна дзейнічаеш, нікога не бойся.

Если честно поступаешь, никого не бойся.

Гл.: Bonorum...

Res inquieta est in se ipsam felicitas

Шчасце само па сабе справа неспакойная.

Счастье само по себе дело неспокойное.

Гл.: Felicitas...

Res mala vir malus est, mala femina pessima res est

Дрэнны муж ‒ палова бяды, дрэнная жонка ‒ цэлая бяда.

Плохой муж ‒ полбеды, плохая жена ‒ целая беда.

бел. Добрая жонка дом зберажэ, а ліхая рукавом растрасе. Што мужык прыносіць мяшком, то гаспадыня выносіць гаршком. Добрая жонка ‒ вяселле, а ліхая ‒ паганае зелле. Жонка тры вутлы дома трымае. Хоць такі-сякі мужчына, абы дровы і лучына. Калі жана ‒ сатана, то яна і ў чорта падноскі адарве. Самае вялікае няшчасце чалавеку ‒ неразумная жонка.

рус. Муж задурит ‒ половина двора горит, а жена задурит ‒ и весь сгорит. Муж запьёт ‒ полдома пропьёт, а жена за пьёт ‒ весь дом пропьёт.

фр. La pire chose qui soit c’est une méchante femme (Хуже всего ‒ это злая жена). Femme querelleuse est pire que le diable (Сварливая жена хуже чёрта).

англ. A good Jack makes a good Jill (У хорошего Джека хорошая Джил).

нем. Die Frau kann mit der Schürze mehr aus dem Hause tragen, als der Mann mit dem Erntewagen einfährt (Женщина может вынести из дома в переднике больше, чем мужчина привезти в телеге с зерном).

Risu corruere

Падаць ад смеху.

Падать от смеха.

бел. Пакаціцца ад смеху. Качацца ад смеху. Жываты ад смеху надарваць.

рус. Покатываться со смеху. Животики надорвать.

фр. Rire à ventre déboutonne (Надорвать живот от смеха).

англ. Laugh oneself into fits (Досмеяться до припадка).

нем. In Gelächter ausbrechen (Разразиться смехом).

Roganti melius quam imperanti pareas (Publilius)

Хутчэй паслухаеш таго, хто просіць, чым таго, хто загадвае.

Быстрее послушаешь того, кто просит, чем того, кто приказывает.

Гл.: Bonum est...