я́кар

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне

адз. мн.
Н. я́кар я́кары
Р. я́кара я́караў
Д. я́кару я́карам
В. я́кар я́кары
Т. я́карам я́карамі
М. я́кары я́карах

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

я́кар, -а, мн. -ы, -аў, м.

1. Металічны стрыжань з лапамі, які прымацоўваецца да ланцуга і апускаецца на дно для ўтрымання на месцы судна, бакена, плывучага маяка і пад.

Стаяць на якары.

Кінуць я. (стаць на якар). Аддаць я. (апусціць). Выбіраць якары (паднімаць). Зняцца з якара.

Я. ратунку (перан.: апошні сродак ратунку, апошняя надзея).

2. Частка электрычнай машыны, якая ўтрымлівае на сабе абмотку (спец.).

3. Рыбалоўны кручок з трыма зубцамі (разм.).

|| прым. я́карны, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

я́кар м., в разн. знач. я́корь;

стая́ць на ~ры — стоя́ть на я́коре;

я. электры́чнай машы́ны — я́корь электри́ческой маши́ны;

◊ кі́нуць я. — бро́сить я́корь;

я. рату́нку — я́корь спасе́ния

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

я́кар, ‑а, м.

1. Прыстасаванне для ўтрымання на месцы суднаў, плывучых маякоў і пад. у выглядзе металічнага стрыжня з лапамі, якія зачэпліваюцца за грунт. 22 кастрычніка 1857 года параход «Нахімаў» зняўся з якара і пакінуў Расію. «Полымя». // Эмблема маракоў з адбіткам такога стрыжня з лапамі. Прыйшоў капітан — на сінім Кіцелі ззяюць якары. Калачынскі.

2. Спец. Рухомая частка электрычнай машыны пастаяннага току. Скарачаю разгон ключа, падымаю крыху якар магніта — апарат гучыць выразна, чыста. Шынклер.

3. Разм. Рыбалоўны кручок з трыма зубцамі. Я гляджу на пусты крук і ківаю галавой: як умудрыўся шчупак украсці з якара жыўца? Шашкоў.

•••

Мёртвы якар — нерухомы якар, які пастаянна ляжыць на дне (для ўстаноўкі плывучых маякоў, бочак, прыпынку суднаў).

Рыскавы якар — невялікі якар для манеўравання пры рыску судна.

Кінуць якар гл. кінуць.

Стаць на якар гл. стаць.

Якар ратунку — апошні сродак ратунку, апошняя надзея.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Якар (эл. машыны) 1/511 (іл.): 5/252, 359; 8/308; 11/531—532

Беларуская Савецкая Энцыклапедыя (1969—76, паказальнікі; правапіс да 2008 г., часткова)

якар,

рухомая частка электрычнай машыны.

т. 18, кн. 1, с. 251

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

якар,

прыстасаванне для ўтрымання на месцы плывучых сродкаў.

т. 18, кн. 1, с. 251

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

я́кар м. у розн. знач. Ánker m -s, -;

стаць на я́кар vor Ánker géhen*;

кі́нуць я́кар den Ánker áuswerfen*;

стая́ць на я́кары vor Ánker liegen*;

здыма́цца з я́кара den Ánker líchten

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

рыскавы́, ‑ая, ‑ое.

У выразе: рыскавы якар гл. якар.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

я́карыць

дзеяслоў, пераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне

Цяперашні час
адз. мн.
1-я ас. я́кару я́карым
2-я ас. я́карыш я́карыце
3-я ас. я́карыць я́караць
Прошлы час
м. я́карыў я́карылі
ж. я́карыла
н. я́карыла
Загадны лад
2-я ас. я́кар я́карце
Дзеепрыслоўе
цяп. час я́карачы

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)