шаргаце́ць, -гачу́, -гаці́ш, -гаці́ць; -гаці́м, -гаціце́, -гаця́ць; -гаці́; незак.

Шапацець, шамацець, шумець.

Дрэва шаргаціць голлем па сцяне.

|| наз. шаргаце́нне, -я, н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

шаргаце́ць

дзеяслоў, непераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне

Цяперашні час
адз. мн.
1-я ас. шаргачу́ шаргаці́м
2-я ас. шаргаці́ш шаргаціце́
3-я ас. шаргаці́ць шаргаця́ць
Прошлы час
м. шаргаце́ў шаргаце́лі
ж. шаргаце́ла
н. шаргаце́ла
Загадны лад
2-я ас. шаргаці́ шаргаці́це

Крыніцы: dzsl2007, krapivabr2012, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

шаргаце́ць несов. шурша́ть; ша́ркать

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

шаргаце́ць, ‑гачу, ‑гаціш, ‑гаціць; незак.

Шапацець, шамацець, шумець. Часам і ўдзень чутно было, як у садках і прысадах шаргацелі, ападаючы, сухія лісты. Кулакоўскі. Я доўга не спаў, слухаў, як шаргацела па сцяне голле бярозы, як жаласна гуў у коміне вецер і брынчалі шыбы, і думаў аб сваім гаспадару. Хомчанка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

шаргаце́ць ráscheln vi; knístern vi

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

шаргатну́ць

‘аднакратны дзеяслоў да шаргацець - шапацець, шамацець, шумець’

дзеяслоў, непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Будучы час
адз. мн.
1-я ас. шаргатну́ шаргатнё́м
2-я ас. шаргатне́ш шаргатняце́
3-я ас. шаргатне́ шаргатну́ць
Прошлы час
м. шаргатну́ў шаргатну́лі
ж. шаргатну́ла
н. шаргатну́ла
Загадны лад
2-я ас. шаргатні́ шаргатні́це
Дзеепрыслоўе
прош. час шаргатну́ўшы

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

шаргата́ць, ‑гачу, ‑гочаш, ‑гоча; незак.

Разм. Тое, што і шаргацець. Тым часам на полі пачалася гульня. Шаргатаў лёд. Звінелі канькі. Стукаліся клюшкі. Няхай. Цяпер на ветры шаргаталі сухім лісцем маладыя дрэўцы. Мыслівец.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

шаргаце́нне, ‑я, н.

Дзеянне паводле знач. дзеясл. шаргацець, а таксама гукі гэтага дзеяння. Потым чуецца слабае шаргаценне тапачак, і дзверы адчыніліся. Марціновіч. Шаргаценне цішэе, цішэе і ператвараецца ў далёкі камарыны піск. Паўлаў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Жыгаце́ць ’гарэць, успыхваць’ (зэльв., Нар. словатв., 16). Ад дзеяслова жыгаць ’бліскаць’ з суфіксам ‑ацець, які выкарыстоўваецца для апісання многакратнага перарывістага дзеяння ў дзеясловах гучання і свячэння (параўн. жухацець, грукацець, бразгацець, шаргацець і інш.), ці праз прамежкавы этап — наз. з суф. *‑ot‑ (> ‑ат‑ > ац‑) са значэннем ’мнагакратнае ўспыхванне’ *жы́гат, адкуль з суф. ‑ець дзеяслоў.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

перавалі́ць ​1, ‑валю, ‑валіш, ‑валіць; зак.

1. што. Перамясціць, пералажыць, звальваючы; перагрузіць. Пераваліць грузы з баржы на бераг. Пераваліць сена з воза на воз.

2. што або цераз што. Перайсці, пераехаць, пераправіцца на другі бок (гары, узвышша і пад.). [Партызаны] перавалілі ўзгорак і зніклі ў невялікай лагчыне. М. Ткачоў. Немец, вызваліўшыся ад парашута, адыходзіў на захад — узнімаўся на гару, каб пераваліць цераз грэбень і схавацца ў лесе. Шамякін. Санкі перавалілі цераз нейкі пагорачак. Пад імі перастаў шаргацець снег. Жычка. // цераз што, за што. Пераадолець, перасекчы якую‑н. прастору. Тысячы трактароў «Беларусь» перавалілі праз паўднёвыя порты і цяпер будзілі сваім рокатам ціхія правінцыі. Б. Стральцоў. Поле ішло на пагорак, .. [партызанам] трэба было як найхутчэй пераваліць цераз яго, і тады, мусіць, іх бы ўжо не ўбачылі. Быкаў.

3. Разм. Перайсці які‑н. колькасны ці часавы рубеж. Прабег машын пераваліў за сотню тысяч. Гады перавалілі на пяты дзесятак. / у безас. ужыв. Даўно пераваліла на другую палову дня. Гурскі. Гэта была худзенькая, згорбленая бабулька, якой, казалі, пераваліла за сотню. С. Александровіч.

4. перан.; што. Зваліць, перакласці на каго‑н. (работу, віну, адказнасць і пад.). На бацькоў, на школу, вядома, лягчэй за ўсё пераваліць віну. Мыслівец.

перавалі́ць ​2, ‑валю, ‑валіш, ‑валіць; зак., што.

Сапсаваць празмерным валеннем (сукно, лямец і пад.).

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)