чос, -у, м.

У выразе: даць (задаць) чосу (разм.) — прабраць каго-н. за што-н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

чо́с

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне

адз.
Н. чо́с
Р. чо́су

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, piskunou2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

чос: даць чо́су зада́ть чёсу (пе́рцу), разде́лать под оре́х

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

чос, ‑у, м.

У выразе: даць (задаць) чосу гл. даць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Рык 1 ’роў жывёлы’ (ТСБМ), ст.-бел. рыкание, рыканье (Скар.), руск. рык, польск. ryk, славац. ryk, чэш. ryk, славен. rik, серб.-харв. рик, ри̏ка ’рык’, ’рокат’, ’шум’, балг. рик. Прасл. *rykъ адвербальнае ўтварэнне ад *rykati (> бел. ры́каць) (БЕР, 6, 255).

Рык 2 ’тоўсты брус’ (ваўк., Сл. ПЗБ). Няясна.

Рык 3 ’вадзяны вол’ (добр.). Утворана безафіксальным спосабам ад ры́каць (гл.), як бай ад ба́яць, чос ад часа́ць (Сцяцко, Афікс. наз., 262–263).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

та́ска ж., прост. лупцо́ўка, -кі ж.; (нагоняй) наганя́й, -ня́ю м.; (трёпка) чос, род. чо́су м., дыхт, род. ды́хту м.;

дать та́ску даць наганя́й, даць ды́хту (чо́су), начу́біць.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

стры́жка ж.

1. (дзеянне) Háarschneiden n -s, - (валасоў); Schur f -, -en (авечак); Beschnéiden n -s, - (дрэваў);

2. (пры чос ка) Háarschnitt m -(e)s, -e, Frisúr f -, -en;

стры́жка пад чуб [пад во́ жык] Bürstenfrisur f;

каро́ткая стры́жка (у жанчыны) Kúrz haar fri sur f

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

Пу́дра 1 (ТСБМ). Паводле Махэка (497), “еўрапейскае слова”, параўн. укр., рус. пу́дра, польск. puder, ням. Puder і г. д.; на Беларусь трапіла, хутчэй за ўсё, праз рускую мову з франц. poudre ’парашок, пудра’, што з лац. pulvis ’парашок’ (Р. скл. pulveris).

Пу́дра 2 ’вятроўнік вязалісты (ці лабазнік вязалісты)’ (ТС), ’вазон (кветка)’: пу́дры такія высокія, цвітуць такім розавым, белым цветам (хойн., Мат. Гом.), пу́драчкі ’каляровыя рамонкі’ (уздз., Жд. 3). Відаць, да пудра 1 з-за каляровага ці белага пылку, што пакрывае кветкі.

Пу́дра 3 ’строгая вымова’, пудро́вка ’моцная прачуханка, чос’, пудрова́ць ’моцна лаяць, рабіць вымову’, пудрова́ць голову ’рабіць строгія вымовы і нават цягаць за валасы’ (Нас.). Сюды ж, відаць, пудры́цца ’узбіцца (пра падушку)’: падушка пудрыцца (віл., Сл. ПЗБ), што звязваюць з лат. pudra, pudrs ’куча, купа’, літ. pudénti ’тузаць, скубаць, рабіць пухкім’ (LKK 16, 143).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

трёпка ж.

1. (действие) трапа́нне, -ння ср., дра́нне, -ння ср.; бузава́нне, -ння ср.; ля́панне, -ння ср., паля́пванне, -ння ср.; см. трепа́ть​ 2, 4, 5, 6;

2. (побои) разг. лупцо́ўка, -кі ж., біццё, -цця́ ср.; (нагоняй) наганя́й, -ня́ю м.; чос, род. чо́су м., дыхт, род. ды́хту м.;

◊

зада́ть (дать) трёпку (кому-л.) даць ды́хту (чо́су) (каму-небудзь);

трёпка не́рвов ту́занне не́рваў; ад’яда́нне вантро́баў.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)