цо́канне
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, ніякі род, 1 скланенне
|
адз. |
| Н. |
цо́канне |
| Р. |
цо́кання |
| Д. |
цо́канню |
| В. |
цо́канне |
| Т. |
цо́каннем |
| М. |
цо́канні |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
цо́канне I лингв. цо́канье
цо́канне II ср.
1. щёлканье;
2. цо́канье;
1, 2 см. цо́каць II
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
цо́канне 1, ‑я, н.
Дзеянне паводле знач. дзеясл. цокаць 1, а таксама гукі гэтага дзеяння. Далятаў спеў салаўя: цоканне, перабор, пошчак. Гурскі. Не чуваць аўтаматораў, .. Звонкіх цокання падкоў. Крапіва.
цо́канне 2, ‑я, н.
Спец. Асаблівасць вымаўлення, якая заключаецца ў адсутнасці адрознення гукаў «ц» і «ч» і супадзенні іх у гуку «ц»; характэрна паўночнарускім гаворкам, часткова беларускім.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
цо́каць², -аю, -аеш, -ае; незак. (спец.).
Не адрозніваць гукі «ц» і «ч» пры вымаўленні ў некаторых народных гаворках.
|| наз. цо́канне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
цо́каць¹, -аю, -аеш, -ае; незак.
1. Утвараць адрывістыя кароткія гукі, стукаючы чым-н. цвёрдым аб камень, метал і пад.
Падковы цокаюць па бруку.
2. Утвараць кароткія звонкія гукі (пра птушак, звяроў і пад.).
|| аднакр. цо́кнуць, -ну, -неш, -не; -ні.
|| наз. цо́канне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
цо́каньеII лингв. цо́канне, -ння ср.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
цёхканне, ‑я, н.
Разм. Дзеянне паводле знач. дзеясл. цёхкаць, а таксама гукі гэтага дзеяння. Далятаў спеў салаўя: цоканне, перабор, пошчак, цёхканне і свіст. Гурскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
цо́каньеI цо́канне, -ння ср.; (языком) цмо́канне, -ння ср.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
щёлканье
1. пстры́канне, -ння ср.;
2. пстры́канне, -ння ср.; ля́сканне, -ння ср.; шчо́ўканне, -ння ср.; цо́канне, -ння ср.;
3. лу́сканне, -ння ср., луза́нне, -ння ср.;
4. шчо́ўканне, -ння ср., цёхканне, -ння ср.; см. щёлкать;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
◎ По́бацень ’планка, якая ідзе ад загнутага канца полаза ў санях да першага капыла’ (Маслен.), пабуянь ’тс’ (ТС). Да бок (гл.); у названых формах можна бачыць захаванне архаічнага чаргавання к > //: по боце, параўн. на том боіф (XVII ст.), при боцехь (Сл. Скар.) і пад. (адносна гэтай з’явы гл. Карскі, 1. 366), гл. таксама по́буцье ’тс’ (ТС), або цоканне (пераход ч у ц), як у валацня (гл.) ад валачыць. Далей ц магло быць успрынята як першаснае і пры змене пазіцыі перайсці ў т: лабатыя (< *ло- боцня) ’бакавая вяроўка ва ўвязаным возе сена’ (ТС), не выключана, пад уплывам іншых лексем, напрыклад, пляцень ’галлё, якім заплятаюць пляцень’ — плетня ’тс’ (ТС). Параўн. падачы‑ на (гл.); суфіксацыя на ‑ень характэрна для назваў частак саней, воза і пад., параўн. пбперадзень ’вяз, якім замацоўваюцца галоўкі саней’, памарозяць ’брусок на капылах саней’ (Сл. ПЗБ).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)