царскія вароты

т. 17, с. 88

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

царскія курганы

т. 17, с. 88

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

ВІ́ЦЕБСКІЯ ЦА́РСКІЯ ВАРО́ТЫ,

помнік манум.-дэкар. мастацтва канца 17 ст. Створаны для Георгіеўскай (Юр’еўскай) царквы Віцебска. Драўляныя прамавугольнай формы вароты, упрыгожаныя разьбой і паліхромнай размалёўкай, уключаюць 6 утвораных расліннымі парасткамі клеймаў — рэльефных выяў святых на зялёным фоне. У двух верхніх клеймах традыц. кампазіцыя «Благавешчанне» заменена выявамі Сімяона Столпніка і Міколы Цудатворца, у ніжніх змешчаны 4 выявы евангелістаў з разгорнутымі Евангеллямі на каленях. Позы святых свабодныя, трактоўка адзення выяўляе формы фігур.

Захоўваюцца ў Нац. маст. музеі Беларусі.

Літ.:

Пластыка Беларусі XII—XVIII стст.: [Альбом]. Мн., 1983.

А.К.Лявонава.

т. 4, с. 235

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

ца́рскі

прыметнік, адносны

адз. мн.
м. ж. н. -
Н. ца́рскі ца́рская ца́рскае ца́рскія
Р. ца́рскага ца́рскай
ца́рскае		 ца́рскага ца́рскіх
Д. ца́рскаму ца́рскай ца́рскаму ца́рскім
В. ца́рскі (неадуш.)
ца́рскага (адуш.)		 ца́рскую ца́рскае ца́рскія (неадуш.)
ца́рскіх (адуш.)
Т. ца́рскім ца́рскай
ца́рскаю		 ца́рскім ца́рскімі
М. ца́рскім ца́рскай ца́рскім ца́рскіх

Крыніцы: krapivabr2012, piskunou2012, prym2009, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

апры́чнік, -а, мн. -і, -аў, м. (гіст.).

Той, хто знаходзіўся ў радах апрычніны (у 3 знач.).

Царскія апрычнікі.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

ло́бны¹, -ая, -ае.

У выразе: лобнае месца — узвышэнне, з якога ў старажытнасці аб’яўляліся царскія ўказы і на якім адбываліся пакаранні смерцю.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

вяльмо́жа, -ы, мн. -ы, -аў, м.

1. Знатны і багаты саноўнік (уст.).

Царскія вяльможы.

2. Пра чалавека, які зазнаўся (іран.).

Вельмі рана адчуў сябе вяльможам.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

рэга́лія, -і, мн. -і, -лій, ж.

1. Прадмет, які з’яўляецца знакам манархічнай улады, напр.: карона, скіпетр (уст.).

Царскія рэгаліі.

2. звычайна мн. Ордэн, знак узнагароды (уст. і разм.).

Прыйсці пры ўсіх рэгаліях.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

бунтаўшчы́к, ‑а. м.

Удзельнік бунту ​1, бунтар. [Казацкі афіцэр:] — Крамольнікі! Бунтаўшчыкі! Для вас ужо царскія законы — не законы?! Сваволіць? Бунтаваць? Колас.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ба́рмы, ‑аў; адз. няма.

Гіст. Частка княжаскага або царскага ўрачыстага ўбору ў выглядзе наплечнікаў з залатым шытвом і каштоўнасцямі. Царскія рызы і баржы.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)