Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
цар, род. цара́м., прям., перен. царь;
звяржэ́нне ~ра́ — сверже́ние царя́;
пры ~ру́ — при царе́;
ц. звяро́ў — царь звере́й;
ц.-пту́шка — фольк. царь-пти́ца;
◊ без ~ра́ ў галаве́ — без царя́ в голове́;
за ~ро́м Гаро́хам — при царе́ Горо́хе
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
цар, ‑а, м.
1. Тытул манарха ў Расіі, Балгарыі і Сербіі. // Асоба, якая мае гэты тытул. Цар Іван Грозны. Цар Пётр І.
2.перан.; каго-чаго або які. Той, хто ўзвышаецца над усімі сабе падобнымі ў якіх‑н. адносінах. Чалавек — цар прыроды. Леў — цар звяроў. □ [Тайдо і Кос] ведалі, што гэта ёсць гняздо птушынага цара, — кондара.Маўр.
3. У спалучэнні з іншымі назоўнікамі характарызуе іх як штосьці незвычайнае сярод сабе падобных. Цар-гармата. Цар-звон. Царголад. Цар-баба. Кедр — цар-дрэва. □ — Такая гордая і паважная [Таня], што, здаецца, і прыступу да яе няма. Цар-дзеўка, ды і годзе!Машара.
•••
Без цара ў галаве — пра неразумнага, дурнаватага чалавека.
За царом Гарохам — вельмі даўно, не за нашай памяццю.
[Ад лац. caesar.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Цар 1/39; 11/94
Беларуская Савецкая Энцыклапедыя (1969—76, паказальнікі; правапіс да 2008 г., часткова)