цана́

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне

адз. мн.
Н. цана́ цэ́ны
цаны́
Р. цаны́ цэ́н
Д. цане́ цэ́нам
В. цану́ цэ́ны
цаны́
Т. цано́й
цано́ю		 цэ́намі
М. цане́ цэ́нах

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

цана́ ж., прям., перен. цена́;

ро́знічныя цэ́ны — ро́зничные це́ны;

зніжэ́нне цэн — сниже́ние цен;

хіста́нне цэн — колеба́ние цен;

цвёрдая ц. — твёрдая цена́;

збіць ~ну́ — сбить це́ну;

ц. вытво́рчасці — цена́ произво́дства;

~но́ю ўпа́ртай пра́цы — цено́ю упо́рного труда́;

ц. дру́жбы — цена́ дру́жбы;

○ стра́тныя цэ́ны — бро́совые це́ны;

◊ дараго́й ~но́й — дорого́й цено́й;

любо́й ~но́й — любо́й цено́й;

~ны́ няма́ — (каму, чаму) цены́ нет (кому, чему);

ве́даць ~ну́ — (каму, чаму) знать це́ну (кому, чему);

загну́ць (залама́ць, загарадзі́ць) ~ну́ — заломи́ть це́ну;

грош ц. — (каму, чаму) грош цена́ (кому, чему);

нагна́ць (набі́ць) ~ну́ — наби́ть це́ну

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

цана́, ‑ы́; мн. цэ́ны, цэн; ж.

1. Грашовае вырашэнне вартасці тавару. Базарная цана. Дзяржаўная цана. Нарыхтоўчая цана. Закупачная цана. □ Каржакевіч спусціў цану на чатыры пуды. Крапіва. Конь старэе — у цане танее, вол старэе — цану набірае. Прыказка. // Грашовая плата за якую‑н. работу, паслугу. У невялікай вёсцы лясной Пастух цану загінае вясной. Кусянкоў.

2. цано́й чаго. Ужываецца ў значэнні: страціўшы што‑н., ахвяраваўшы чым‑н., перажыўжы што‑н. Клінцэвіч вырашыў: нават цаной уласнага жыцця адпомсціць гаду. Машара.

•••

Адпускная цана — цана, якая ўстанаўліваецца пры продажы прадукцыі.

Стратная цана — цана ніжэй сабекошту.

Цана вытворчасці — у капіталістычным грамадстве — ператвораная форма вартасці тавару, роўная суме выдаткаў і сярэдняму прыбытку.

Ведаць цану гл. ведаць.

Грош цана (у базарны дзень) каму-чаму — не мае ніякай каштоўнасці, нічога не варты, ні на што не прыгодны.

Дарагой цаной — затраціўшы вялікія сілы, намаганні, панёсшы вялікія ахвяры (дасягнуць чаго‑н., зрабіць што‑н.).

Загнуць (заламаць, загарадзіць) цану гл. загнуць.

Любой (якою б ні было) цаной — любымі сродкамі, шляхамі, не шкадуючы нічога (дасягнуць чаго‑н., зрабіць што‑н.). Туды, на той бок пералезці, Пра ўсё даведацца на месцы, Якою б ні было цаной! Колас.

Набіць (нагнаць) сабе цану гл. набіць.

Нагнаць (набіць) цану гл. нагнаць.

Не стаяць за цану гл. стаяць.

Траціць цану гл. траціць.

У цане — дорага каштуе; высока цэніцца.

Цаны няма каму-чаму гл. няма.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

цана́, -ы́, мн. цэ́ны і (з ліч. 2, 3, 4) цаны́, цэн, ж.

1. Грашовае выражэнне вартасці тавару; плата.

Зніжэнне цэн.

Ц. праезду аўтобусам.

2. звычайна ў форме Т цано́й (-о́ю), чаго. Ужыв. ў знач.: страціўшы што-н., ахвяраваўшы чым-н., перажыўшы што-н.

Перамагчы цаной вялікіх страт.

Любой цаной дасягнуць мэты.

3. перан. Значэнне, роля чаго-н.

Ц. слова.

○

Адпускная цана — цана, па якой прадаецца прадукцыя.

◊

У цане (разм.) — дорага каштуе; высока цэніцца.

Цаны няма каму-чаму (разм.) — вельмі дарагі, вельмі высокай якасці.

|| прым. цэ́насны, -ая, -ае (да 1 знач.; спец.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

цана

т. 17, с. 82

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

цана́) Préise pl;

накру́чваць цана́ы Préise in die Höhe tréiben*;

падтры́мліваць цана́ы Préise (unter)stützen;

падвышэ́нне цана́ Préissteigerung f;

рост цэн Préiserhöhung f;

падзе́нне цана́ das Fállen [Sínken] der Préise;

паніжэ́нне цана́ Préissenkung f;

замаро́жванне цана́ Préisstopp m -s, -s;

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

цана́ ж эк, камерц Preis m -(e)s, -e;

ры́нкавая цана́ Márktpreis m;

цвёрдая цана́ Féstpreis m, féster Preis;

дагаво́рная [дамо́ўная] цана́ Kommérzpreis m, Vertrágspreis m;

заку́пачная [нарыхто́ўчая] цана́ Bescháffungspreis m;

арыентыро́вачная цана́ Ríchtpreis m;

па цане́ … zum Preis von … (D);

па высо́кай цане́ zu éinem hóhen Preis;

па́даць у цане́ im Preis sínken*;

павыша́цца ў цане́ im Preis stéigen*;

любо́й цано́й um jéden Preis;

ве́даць сабе́ цану́ sich (D) séines Wértes bewússt sein;

гэ́таму цаны́ няма́ das ist únbezahlbar, das ist mit Geld nicht zu bezáhlen

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

картэ́льная цана́

т. 8, с. 106

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

манапольная цана

т. 10, с. 59

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

цана дэмпінгавая

т. 17, с. 83

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)