цана́

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне

адз. мн.
Н. цана́ цэ́ны
цаны́
Р. цаны́ цэ́н
Д. цане́ цэ́нам
В. цану́ цэ́ны
цаны́
Т. цано́й
цано́ю		 цэ́намі
М. цане́ цэ́нах

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

цана́ ж., прям., перен. цена́;

ро́знічныя цэ́ны — ро́зничные це́ны;

зніжэ́нне цэн — сниже́ние цен;

хіста́нне цэн — колеба́ние цен;

цвёрдая ц. — твёрдая цена́;

збіць ~ну́ — сбить це́ну;

ц. вытво́рчасці — цена́ произво́дства;

~но́ю ўпа́ртай пра́цы — цено́ю упо́рного труда́;

ц. дру́жбы — цена́ дру́жбы;

○ стра́тныя цэ́ны — бро́совые це́ны;

◊ дараго́й ~но́й — дорого́й цено́й;

любо́й ~но́й — любо́й цено́й;

~ны́ няма́ — (каму, чаму) цены́ нет (кому, чему);

ве́даць ~ну́ — (каму, чаму) знать це́ну (кому, чему);

загну́ць (залама́ць, загарадзі́ць) ~ну́ — заломи́ть це́ну;

грош ц. — (каму, чаму) грош цена́ (кому, чему);

нагна́ць (набі́ць) ~ну́ — наби́ть це́ну

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

цана́, ‑ы́; мн. цэ́ны, цэн; ж.

1. Грашовае вырашэнне вартасці тавару. Базарная цана. Дзяржаўная цана. Нарыхтоўчая цана. Закупачная цана. □ Каржакевіч спусціў цану на чатыры пуды. Крапіва. Конь старэе — у цане танее, вол старэе — цану набірае. Прыказка. // Грашовая плата за якую‑н. работу, паслугу. У невялікай вёсцы лясной Пастух цану загінае вясной. Кусянкоў.

2. цано́й чаго. Ужываецца ў значэнні: страціўшы што‑н., ахвяраваўшы чым‑н., перажыўжы што‑н. Клінцэвіч вырашыў: нават цаной уласнага жыцця адпомсціць гаду. Машара.

•••

Адпускная цана — цана, якая ўстанаўліваецца пры продажы прадукцыі.

Стратная цана — цана ніжэй сабекошту.

Цана вытворчасці — у капіталістычным грамадстве — ператвораная форма вартасці тавару, роўная суме выдаткаў і сярэдняму прыбытку.

Ведаць цану гл. ведаць.

Грош цана (у базарны дзень) каму-чаму — не мае ніякай каштоўнасці, нічога не варты, ні на што не прыгодны.

Дарагой цаной — затраціўшы вялікія сілы, намаганні, панёсшы вялікія ахвяры (дасягнуць чаго‑н., зрабіць што‑н.).

Загнуць (заламаць, загарадзіць) цану гл. загнуць.

Любой (якою б ні было) цаной — любымі сродкамі, шляхамі, не шкадуючы нічога (дасягнуць чаго‑н., зрабіць што‑н.). Туды, на той бок пералезці, Пра ўсё даведацца на месцы, Якою б ні было цаной! Колас.

Набіць (нагнаць) сабе цану гл. набіць.

Нагнаць (набіць) цану гл. нагнаць.

Не стаяць за цану гл. стаяць.

Траціць цану гл. траціць.

У цане — дорага каштуе; высока цэніцца.

Цаны няма каму-чаму гл. няма.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

цана́, -ы́, мн. цэ́ны і (з ліч. 2, 3, 4) цаны́, цэн, ж.

1. Грашовае выражэнне вартасці тавару; плата.

Зніжэнне цэн.

Ц. праезду аўтобусам.

2. звычайна ў форме Т цано́й (-о́ю), чаго. Ужыв. ў знач.: страціўшы што-н., ахвяраваўшы чым-н., перажыўшы што-н.

Перамагчы цаной вялікіх страт.

Любой цаной дасягнуць мэты.

3. перан. Значэнне, роля чаго-н.

Ц. слова.

○

Адпускная цана — цана, па якой прадаецца прадукцыя.

◊

У цане (разм.) — дорага каштуе; высока цэніцца.

Цаны няма каму-чаму (разм.) — вельмі дарагі, вельмі высокай якасці.

|| прым. цэ́насны, -ая, -ае (да 1 знач.; спец.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

Цана 1/221, 396; 2/606; 4/32; 6/603; 11/92—93

Беларуская Савецкая Энцыклапедыя (1969—76, паказальнікі; правапіс да 2008 г., часткова)

цана

т. 17, с. 82

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

цана́ ж. эк., камерц. Preis m -(e)s, -e;

ры́нкавая цана́ Márktpreis m;

цвёрдая цана́ Féstpreis m, féster Preis;

дагаво́рная [дамо́ўная] цана́ Kommérzpreis m, Vertrágspreis m;

заку́пачная [нарыхто́ўчая] цана́ Bescháffungspreis m;

арыентыро́вачная цана́ Ríchtpreis m;

па цане́ … zum Preis von … (D);

па высо́кай цане́ zu éinem hóhen Preis;

па́даць у цане́ im Preis sínken*;

павыша́цца ў цане́ im Preis stéigen*;

любо́й цано́й um jéden Preis;

ве́даць сабе́ цану́ sich (D) séines Wértes bewússt sein;

гэ́таму цаны́ няма́ das ist únbezahlbar, das ist mit Geld nicht zu bezáhlen

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

цэ́ны мн. камерц. (адз. цана́) Préise pl;

накру́чваць цэ́ны Préise in die Höhe tréiben*;

падтры́мліваць цэ́ны Préise (unter)stützen;

падвышэ́нне цэн Préissteigerung f;

рост цэн Préiserhöhung f;

падзе́нне цэн das Fállen [Sínken] der Préise;

паніжэ́нне цэн Préissenkung f;

замаро́жванне цэн Préisstopp m -s, -s;

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

Цана зямлі 11/93

Беларуская Савецкая Энцыклапедыя (1969—76, паказальнікі; правапіс да 2008 г., часткова)

Рознічная цана 2/86; 11/93

Беларуская Савецкая Энцыклапедыя (1969—76, паказальнікі; правапіс да 2008 г., часткова)