Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
хі́мія, -і, ж.
1. Навука аб складзе, будове, уласцівасцях рэчываў і іх узаемных ператварэннях.
Неарганічная х.
Фізічная х.
2. Якасны склад чаго-н., атрыманы пры дапамозе спецыяльных метадаў і сродкаў.
Х. крыві.
Х. нафты.
|| прым.хімі́чны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
хі́міяж., в разн. знач. хи́мия;
фізі́чная х. — физи́ческая хи́мия;
неаргані́чная х. — неоргани́ческая хи́мия;
кало́ідная х. — колло́идная хи́мия;
аргані́чная х. — органи́ческая хи́мия;
аналіты́чная х. — аналити́ческая хи́мия;
ква́нтавая х. — ква́нтовая хи́мия;
я́дзерная х. — я́дерная хи́мия;
х. крыві́ — хи́мия кро́ви;
х. на́фты — хи́мия не́фти
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
хі́мія, ‑і, ж.
1. Навука пра рэчывы, іх будову, састаў, уласцівасці і ўзаемныя ператварэнні. Тэарэтычная хімія. Падручнік па хіміі.
2. Практычнае прымяненне гэтай навукі, яе законаў у вытворчасці, у прамысловасці. Беларусь ператварылася ў край вялікай хіміі.«Звязда».//Разм. Аб прэпаратах, хімічных сродках, растворах і пад. — Можна было б і цыбулькай [ікону] нацерці ці гэтай самай хіміяй, па якую ты .. бегаў у аптэку.Брыль.
3. Якасны, хімічны састаў чаго‑н. Хімія нафты. Хімія крыві.
•••
Аналітычная хімія — навука аб метадах вызначэння хімічнага саставу рэчыва.
Арганічная хімія — навука пра злучэнні вугляроду з іншымі элементамі.
Бытавая хімія — галіна хімічнай прамысловасці, якая выпускае прадукцыю для задавальнення бытавых патрэб насельніцтва.
Калоідная хімія — раздзел фізічнай хіміі, які вывучае калоіды.
Квантавая хімія — раздзел тэарэтычнай хіміі, у якім хімічныя з’явы вывучаюцца на аснове ўяўленняў квантавай механікі.
Неарганічная хімія — навука пра хімічныя элементы, простыя і складаныя рэчывы, якія не маюць у сваім саставе бялку.
Фізічная хімія — навука, якая тлумачыць хімічныя з’явы і вызначае іх заканамернасці на аснове агульных прынцыпаў фізікі.
Ядзерная хімія — раздзел навукі, які вывучае ўзаемны ўплыў і ператварэнні атамных ядраў і ўласцівасцей рэчыва.
[Ад грэч. chēmeia.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
хі́міяж. Chemíe f;
аргані́чная хі́мія orgánische Chemíe;
неаргані́чная хі́міяánorganische Chemíe;
по́бытавая хі́мія Háushaltschemie f -
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
хі́мія
(лац. chemia, ад гр. chemeia = уменне плавіць метал)
1) навука, якая вывучае будову, склад, уласцівасці і ператварэнні рэчываў (аналітычная х., неарганічная х., арганічная х., фізічная х.);
2) хімічныя сродкі, матэрыялы, растворы;
3) якасны, хімічны састаў чаго-н. (напр. х. нафты, х. крыві).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
хімія...
Першая састаўная частка складаных слоў са знач. хімічны, напр.: хіміяпрэпараты, хіміясінтэз, хіміятэрапія.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
...хімія,
Другая састаўная частка складаных назоўнікаў — назваў навук, што аб’ядноўваюць сумежныя галіны ведаў, адным з кампанентаў якіх з’яўляецца хімія, напрыклад: біяхімія, геахімія, мікрахімія.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)