хі́мія
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне
|
адз. |
| Н. |
хі́мія |
| Р. |
хі́міі |
| Д. |
хі́міі |
| В. |
хі́мію |
| Т. |
хі́міяй
хі́міяю |
| М. |
хі́міі |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
хі́мія, -і, ж.
1. Навука аб складзе, будове, уласцівасцях рэчываў і іх узаемных ператварэннях.
Неарганічная х.
Фізічная х.
2. Якасны склад чаго-н., атрыманы пры дапамозе спецыяльных метадаў і сродкаў.
Х. крыві.
Х. нафты.
|| прым. хімі́чны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
хі́мія ж., в разн. знач. хи́мия;
фізі́чная х. — физи́ческая хи́мия;
неаргані́чная х. — неоргани́ческая хи́мия;
кало́ідная х. — колло́идная хи́мия;
аргані́чная х. — органи́ческая хи́мия;
аналіты́чная х. — аналити́ческая хи́мия;
ква́нтавая х. — ква́нтовая хи́мия;
я́дзерная х. — я́дерная хи́мия;
х. крыві́ — хи́мия кро́ви;
х. на́фты — хи́мия не́фти
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
хі́мія, ‑і, ж.
1. Навука пра рэчывы, іх будову, састаў, уласцівасці і ўзаемныя ператварэнні. Тэарэтычная хімія. Падручнік па хіміі.
2. Практычнае прымяненне гэтай навукі, яе законаў у вытворчасці, у прамысловасці. Беларусь ператварылася ў край вялікай хіміі. «Звязда». // Разм. Аб прэпаратах, хімічных сродках, растворах і пад. — Можна было б і цыбулькай [ікону] нацерці ці гэтай самай хіміяй, па якую ты .. бегаў у аптэку. Брыль.
3. Якасны, хімічны састаў чаго‑н. Хімія нафты. Хімія крыві.
•••
Аналітычная хімія — навука аб метадах вызначэння хімічнага саставу рэчыва.
Арганічная хімія — навука пра злучэнні вугляроду з іншымі элементамі.
Бытавая хімія — галіна хімічнай прамысловасці, якая выпускае прадукцыю для задавальнення бытавых патрэб насельніцтва.
Калоідная хімія — раздзел фізічнай хіміі, які вывучае калоіды.
Квантавая хімія — раздзел тэарэтычнай хіміі, у якім хімічныя з’явы вывучаюцца на аснове ўяўленняў квантавай механікі.
Неарганічная хімія — навука пра хімічныя элементы, простыя і складаныя рэчывы, якія не маюць у сваім саставе бялку.
Фізічная хімія — навука, якая тлумачыць хімічныя з’явы і вызначае іх заканамернасці на аснове агульных прынцыпаў фізікі.
Ядзерная хімія — раздзел навукі, які вывучае ўзаемны ўплыў і ператварэнні атамных ядраў і ўласцівасцей рэчыва.
[Ад грэч. chēmeia.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
хімія...
Першая састаўная частка складаных слоў са знач. хімічны, напр.: хіміяпрэпараты, хіміясінтэз, хіміятэрапія.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
...хімія,
Другая састаўная частка складаных назоўнікаў — назваў навук, што аб’ядноўваюць сумежныя галіны ведаў, адным з кампанентаў якіх з’яўляецца хімія, напрыклад: біяхімія, геахімія, мікрахімія.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
хи́мия в разн. знач. хі́мія, -міі ж.;
органи́ческая хи́мия аргані́чная хі́мія;
неоргани́ческая хи́мия неаргані́чная хі́мія;
физи́ческая хи́мия фізі́чная хі́мія;
бытова́я хи́мия бытава́я хі́мія;
хи́мия кро́ви хі́мія крыві́.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
арга́ніка, -і, ДМ -ніцы, ж. (разм.).
1. Арганічная хімія.
2. Арганічныя ўгнаенні.
Вывезці арганіку на палі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
кало́ідны, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да калоіду, з уласцівасцямі калоіду. Калоідны раствор.
•••
Калоідная хімія гл. хімія.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кало́ідны колло́идный;
○ ~ная хі́мія — колло́идная хи́мия
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)