ху́ткасць

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 3 скланенне

адз. мн.
Н. ху́ткасць ху́ткасці
Р. ху́ткасці ху́ткасцей
ху́ткасцяў
Д. ху́ткасці ху́ткасцям
В. ху́ткасць ху́ткасці
Т. ху́ткасцю ху́ткасцямі
М. ху́ткасці ху́ткасцях

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

ху́ткасць, -і, ж.

1. Ступень інтэнсіўнасці, шпаркасці руху каго-, чаго-н. або распаўсюджання чаго-н.

Поле ачышчалася ад снегу з небывалай хуткасцю.

Высокая х. стральбы.

2. Ступень скорасці руху або вярчэння некаторых машын (аўтамабіля, станка і пад.), звязанае з парадкам узаемадзеяння дэталей каробкі перадач.

Уключыць х.

Ехаць на трэцяй хуткасці.

3. У механіцы: адносіны пройдзенага целам шляху да часу, за які гэты шлях пройдзены.

Раўнамерная х.

|| прым. ху́ткасны, -ая, -ае (да 1 знач.).

Х. аўтобус.

Х. доступ у інтэрнэт.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

ху́ткасць ж. ско́рость; быстрота́;

узраста́ючая х. — возраста́ющая ско́рость;

раўнаме́рная х. — равноме́рная ско́рость;

◊ з ~цю мала́нкі — с быстрото́й мо́лнии

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ху́ткасць, ‑і, ж.

1. Ступень скорасці руху каго‑, чаго‑н. або распаўсюджання чаго‑н. Хуткасць палёту. Хуткасць святла. Хуткасць гуку. □ Ехалі з хуткасцю шэсцьдзесят кіламетраў у гадзіну. Гурскі. Поезд раптам здрыгануўся, зноў заляскаў буферамі, .. а потым марудна пачаў набіраць хуткасць. Кулакоўскі.

2. Ступень скорасці, з якой адбываецца якое‑н. дзеянне, працэс. Хуткасць рэзання. Хуткасць стральбы. □ Асаблівы непакой выклікаў той факт, што хуткасць асядання такой вялікай плошчы паверхні зямлі ўсё больш і больш паскараецца. Матрунёнак.

3. Ступень скорасці дастаўкі грузаў. Адправіць груз малой хуткасцю.

4. Ступень скорасці руху або вярчэння некаторых машын, якая залежыць ад парадку ўзаемадзеяння дэталей каробкі скорасцей. Уключыць хуткасць. □ [Ячны:] — Эй ты, Ластаўка! Трэцюю хуткасць уключым. Пайшла!.. Брыль. Так, ці даўно.. [Чыкуноў] як аб вялікім дасягненні пісаў вось аб гэтай канструкцыі механізма пераключэння хуткасці станка? Васілёнак.

5. У механіцы — адносіны пройдзенага целам шляху да адпаведнага прамежку часу. Раўнамерная хуткасць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ху́ткасць ж. Geschwíndigkeit f -, -en, Schnélligkeit f -, -en; Témpo n -s, -s і -pi (муз.); аўта. (перадача) Gang m -(e)s, Gänge;

ху́ткасць язды́ Fáhrgeschwindigkeit f;

набіра́ць ху́ткасць die Geschwíndigkeit stéigern;

зба́віць ху́ткасць die Geschwíndigkeit vermíndern;

е́хаць на пе́ршай ху́ткасці аўта. im érsten Gang fáhren*;

пераключэ́нне ху́ткасцяў аўта. Gángschaltung f -;

адпра́віць вялі́кай ху́ткасцю чыг. als Éilgut [in Éilfracht] sénden*;

груз мало́й ху́ткасці чыг. Fráchtgut n -(e)s, güter;

◊

з ху́ткасцю мала́нкі blítzschnell

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

ско́рость ху́ткасць, -ці ж., ско́расць, -ці ж.;

больша́я ско́рость вяліка́я ху́ткасць (ско́расць);

ма́лая ско́рость мала́я ху́ткасць (ско́расць);

возраста́ющая ско́рость узраста́ючая ху́ткасць (ско́расць);

равноме́рная ско́рость раўнаме́рная ху́ткасць (ско́расць);

сре́дняя ско́рость сярэ́дняя ху́ткасць (ско́расць);

коро́бка скоросте́й техн. каро́бка ско́расцей.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

максіма́льны, -ая, -ае.

Самы большы сярод іншых, найбольшы; проціл. мінімальны.

Максімальная хуткасць.

|| наз. максіма́льнасць, -і, ж.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

кре́йсерский крэ́йсерскі;

кре́йсерская ско́рость крэ́йсерская ху́ткасць;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

расскака́цца, -скачу́ся, -ска́чашся, -ска́чацца; -скачы́ся; зак. (разм.).

1. Захапіўшыся скокамі, пачаць многа скакаць.

2. Скачучы, набраць большую хуткасць (пра каня).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

velocity [vəˈlɒsəti] n. phys. ху́ткасць;

the velo city of light ху́ткасць святла́;

gain/lose velocity набіра́ць/зніжа́ць ху́ткасць

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)