хварэ́ць, -э́ю, -э́еш, -э́е; незак.

1. на што, чым і без дап. Быць хворым на якую-н. хваробу.

Х. на туберкулёз.

Х. шкарлятынаю.

Ён доўга хварэў.

2. перан., за каго-што. Трыво́жыцца, непакоіцца аб кім-, чым-н.

Х. за работу.

3. на што. Мець дрэнную схільнасць да чаго-н.

Х. на гультая.

4. перан., за каго-што. Хвалявацца за чые-н. поспехі (спартсмена, спартыўнай каманды, артыста і пад.; разм.).

Х. за сваю каманду.

◊

Хварэць на пана —

1) доўга спаць, вылежвацца;

2) весці сябе высакамерна, фанабэрыста, выяўляючы нечаканыя звычкі, імкненне да раскошы і пад.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

хварэ́ць

дзеяслоў, непераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Цяперашні час
адз. мн.
1-я ас. хварэ́ю хварэ́ем
2-я ас. хварэ́еш хварэ́еце
3-я ас. хварэ́е хварэ́юць
Прошлы час
м. хварэ́ў хварэ́лі
ж. хварэ́ла
н. хварэ́ла
Загадны лад
2-я ас. хварэ́й хварэ́йце
Дзеепрыслоўе
цяп. час хварэ́ючы

Крыніцы: krapivabr2012, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

хварэ́ць несов.

1. (быть больным) боле́ть, хвора́ть;

ён ужо́ даўно́ ~рэ́е — он уже́ давно́ боле́ет (хвора́ет);

2. (на што і чым) боле́ть (чем), хвора́ть (чем); страда́ть (чем);

х. на грып — боле́ть (хвора́ть) гри́ппом;

х. на паду́чую хваро́бу — страда́ть паду́чей боле́знью;

3. перен. (за кого-, что-л.) боле́ть, страда́ть;

х. за лёс дзяце́й — боле́ть за судьбу́ дете́й;

◊ х. душо́й — боле́ть душо́й

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

хварэ́ць, ‑эю, ‑эеш, ‑эе; незак.

1. на што, чым і без дап. Быць хворым на якую‑н. хваробу. [Оля:] — Бацька здаўна хварэе на сэрца. Мележ. Стары жыватом хварэў. Лось. [Нахлябіч] пеша ў горад хадзіў.., аж хварэў пасля гэтакай нялюдскай дарогі. Чорны.

2. перан.; за каго-што. Трывожыцца, непакоіцца аб кім‑, чым‑н. Хварэць за план. □ Тое, што .. [Наташа] хварэла за поспехі і няўдачы брыгады, было звычайным праяўленнем яе натуры. Краўчанка. Усім, хто меў дачыненне да калгаса і хварэў за яго лёс, зрабілася не па сабе. Ясна, сіласу было мала. Ермаловіч. // чым. Востра перажываць што‑н. Сапраўдны паэт, на думку Янкі Лучыны, неразлучны са сваім народам, ён тужыць яго тугою, хварэе яго хваробамі. Ларчанка. // на што, чым. Мець які‑н. недахоп, якую‑н. слабасць. Я быў нехлямяжы, сарамлівы і гарачліва, затоена хварэў на самалюбства. М. Стральцоў. [Максім:] — Можа, [Сашка] проста хварэе нездаровай цікавасцю. Машара.

3. перан.; за каго-што. Хвалявацца за чые‑н. спартыўныя поспехі. Па тэлевізары перадавалі футбольны матч. Клаўдзія Пятроўна пачала бурна хварэць за мінскае «Дынама». Васілёнак.

•••

Хварэць душой — трывожыцца за каго‑, што‑н.

Хварэць на пана — весці сябе фанабэрыста, высакамерна ў адносінах да каго‑н.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

хварэ́ць

1. (быць хворым) krank sein; kränkeln vi (часта); léiden* vi (на што-н. an D) (хранічна);

хварэ́ць на грып die Gríppe háben;

хварэ́ць на рэўматы́зм an Rheumatísmus léiden*;

2. перан. (трывожыцца, непакоіцца) sich sórgen, besórgt sein (пра каго-н., што-н. um A);

3. спарт. разм. (за каго-н.) j-m [für j-n] die Dáumen drücken; (léidenschaftlich) Partéi ergréifen*; kíebitzen vi (пры гульні ў карты, шахматы);

◊

хварэ́ць душо́й за што-н. sich (D) etw. zu Hérzen néhmen*; mit gánzem Hérzen dabéi sein

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

хварэць, недамагаць, ляжаць; качацца (перан.) □ ляжаць у пасцелі, не ўставаць з пасцелі, кволіцца здароўем

Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)

няду́жаць, -аю, -аеш, -ае; незак.

Недамагаць, хварэць.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

тэмперату́рыць, -ру, -рыш, -рыць; незак. (разм.).

Хварэць, маючы высокую тэмпературу.

Дзіця т.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

грыпава́ць, -пу́ю, -пу́еш, -пу́е; -пу́й; незак. (разм.).

Хварэць на грып.

Цэлы тыдзень грыпаваў.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

пахво́рваць, -аю, -аеш, -ае; незак. (разм.).

Час ад часу хварэць, недамагаць.

Бабуля пачала п.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)