упо́перак

прыслоўе

станоўч. выш. найвыш.
упо́перак - -

Крыніцы: krapivabr2012, prym2009, sbm2012, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

упо́перак

прыназоўнік

Крыніцы: krapivabr2012, sbm2012, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

упо́перак

1. нареч. поперёк;

пілава́ць бервяно́ ўпо́перак — пили́ть бревно́ поперёк;

2. разг., нареч., перен. напереко́р; поперёк;

3. предлог с род. поперёк;

у. кана́вы — поперёк кана́вы;

◊ удо́ўж і ўпо́перак — вдоль и поперёк

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

упо́перак, прысл. і прыназ.

1. прысл. У шырыню, па шырыні чаго‑н.; проціл. удоўж. Клава шпарка перабегла ўпоперак гасцінец і апынулася дома. Чорны. Разрэваныя ўпоперак дошкі на тых жа ваганетках адвозяць да цыркульных піл, дзе яны ператвараюцца ў роўныя брускі. Рунец. Перакручаныя дзверы віселі ўпоперак на адной завесе. Пальчэўскі. // Пасярэдзіне. [Сяргей:] — Схапіў я.. [пана] ўпоперак і павалок у пакой. Машара.

2. прысл.; перан. Насуперак. [Паддубны:] — Там жа, перад народам, расстралялі сабаку. [Камлюк:] — Правільна! Караць бязлітасна такіх! Яны ж са сваім марадзёрствам упоперак нам... М. Ткачоў.

3. прыназ. з Р. Спалучэнне з прыназоўнікам «упоперак» выражае прасторавыя адносіны: ужываецца для ўказання на накіраванасць дзеяння па шырыні чаго‑н. А раніцою на Дняпры ля плёса, Упоперак вялікае ракі, Вялі выпрабаванне землясоса Славутыя балтыйцы-маракі. Астрэйка. — Дадому, Дамка! — злосна загадаў аграном і першы стомлена патупаў упоперак кусцістых радкоў руні. Даніленка.

•••

Удоўж і ўпоперак гл. удоўж.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

упо́перак і упапяро́к, прысл. і прыназ.

1. прысл. У шырыню, па шырыні чаго-н.

Разрэзаць дошкі ў.

2. прыназ. з Р. Ужыв. для ўказання на накіраванасць дзеяння па шырыні чаго-н.

Рухацца на лодцы ўпоперак (упапярок) ракі.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

упо́перак

1. прысл. quer, in die Quére;

перасячы́ ўпо́перак durchquéren vt;

2. прыназ. querdúrch, querüber;

◊

стаць каму-н. упо́перак даро́гі j-m in die Quére kómmen*; sich j-m in den Weg stéllen;

гэ́та мне ста́ла ўпо́перак го́рла das hábe ich satt, das ist mir über; das hängt mir zum Hals heráus

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

упапяро́к гл. упоперак.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

упапяро́к нареч., предлог, см. упо́перак

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

поперёк

1. нареч. упо́перак; разг. напо́перак;

2. предлог с род. упо́перак (каго, чаго);

поперёк доро́ги встал упо́перак даро́гі стаў;

◊

вдоль и поперёк удо́ўж і ўпо́перак;

стать кому́-л. поперёк го́рла стаць каму́-не́будзь упо́перак го́рла.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

наўпо́перак прысл. гл. упоперак

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)