упо́перак
прыслоўе
| станоўч. |
выш. |
найвыш. |
| упо́перак |
- |
- |
Крыніцы:
krapivabr2012,
prym2009,
sbm2012,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
упо́перак
прыназоўнік
Крыніцы:
krapivabr2012,
sbm2012,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
упо́перак
1. нареч. поперёк;
пілава́ць бервяно́ ўпо́перак — пили́ть бревно́ поперёк;
2. разг., нареч., перен. напереко́р; поперёк;
3. предлог с род. поперёк;
у. кана́вы — поперёк кана́вы;
◊ удо́ўж і ўпо́перак — вдоль и поперёк
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
упо́перак, прысл. і прыназ.
1. прысл. У шырыню, па шырыні чаго‑н.; проціл. удоўж. Клава шпарка перабегла ўпоперак гасцінец і апынулася дома. Чорны. Разрэваныя ўпоперак дошкі на тых жа ваганетках адвозяць да цыркульных піл, дзе яны ператвараюцца ў роўныя брускі. Рунец. Перакручаныя дзверы віселі ўпоперак на адной завесе. Пальчэўскі. // Пасярэдзіне. [Сяргей:] — Схапіў я.. [пана] ўпоперак і павалок у пакой. Машара.
2. прысл.; перан. Насуперак. [Паддубны:] — Там жа, перад народам, расстралялі сабаку. [Камлюк:] — Правільна! Караць бязлітасна такіх! Яны ж са сваім марадзёрствам упоперак нам... М. Ткачоў.
3. прыназ. з Р. Спалучэнне з прыназоўнікам «упоперак» выражае прасторавыя адносіны: ужываецца для ўказання на накіраванасць дзеяння па шырыні чаго‑н. А раніцою на Дняпры ля плёса, Упоперак вялікае ракі, Вялі выпрабаванне землясоса Славутыя балтыйцы-маракі. Астрэйка. — Дадому, Дамка! — злосна загадаў аграном і першы стомлена патупаў упоперак кусцістых радкоў руні. Даніленка.
•••
Удоўж і ўпоперак гл. удоўж.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
упо́перак і упапяро́к, прысл. і прыназ.
1. прысл. У шырыню, па шырыні чаго-н.
Разрэзаць дошкі ў.
2. прыназ. з Р. Ужыв. для ўказання на накіраванасць дзеяння па шырыні чаго-н.
Рухацца на лодцы ўпоперак (упапярок) ракі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
упапяро́к нареч., предлог, см. упо́перак
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
поперёк
1. нареч. упо́перак; разг. напо́перак;
2. предлог с род. упо́перак (каго, чаго);
поперёк доро́ги встал упо́перак даро́гі стаў;
◊
вдоль и поперёк удо́ўж і ўпо́перак;
стать кому́-л. поперёк го́рла стаць каму́-не́будзь упо́перак го́рла.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
нало́бнік, -а, мн. -і, -аў, м.
1. Рамень у конскай вуздэчцы, які праходзіць упоперак ілба.
2. Павязка, якая завязваецца на галаву для падтрымкі валасоў у час работы.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
перагаці́ць, ‑гачу, ‑гаціш, ‑гаціць; зак., што.
1. Зрабіць гаць упоперак чаго‑н. Перагаціць рачулку.
2. Загаціць усё, многае.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)