тыле
Том: 34, старонка: 91.
Гістарычны слоўнік беларускай мовы (1982–2017)
Ты́ле, ты́ля ‘столькі’, ‘многа, вельмі шмат’ (Сцяшк., Скарбы; беласт., гродз., вільн., трок., Сл. ПЗБ; іўеў., валож., бераст., ЛА, 5), ст.-бел. тыле ‘столькі’ (1557 г.), ‘толькі’ (1501 г., ГСБМ). Лічыцца запазычаннем са ст.-польск. tyle ‘тс’ (Булыка, Лекс. запазыч., 201), якое з XIV ст. ужывалася побач з tele, teli, telico і інш. (Мацкевіч, Сл. ПЗБ, 5, 153). Узыходзіць да ўказальнага займенніка *to і часціцы *li > прасл. *toli ‘так многа’ (ESSJ SG, 2, 673). Гл. толезны, толесь. Пытанне пра запазычанне з польскай мовы застаецца спрэчным, улічыўшы варыянтнасць адлюстравання рэфлексаў прасл. *tъ ў розных спалучэннях, параўн. той, тый, тэй (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Беларуская Савецкая Энцыклапедыя (1969—76, паказальнікі; правапіс да 2008 г., часткова)
ты́л
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
ты́л |
тылы́ |
| Р. |
ты́лу |
тыло́ў |
| Д. |
ты́лу |
тыла́м |
| В. |
ты́л |
тылы́ |
| Т. |
ты́лам |
тыла́мі |
| М. |
ты́ле |
тыла́х |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
тылаві́к, -а́, мн. -і́, -о́ў, м. (разм.).
Той, хто знаходзіцца, служыць у тыле (у 3 і 4 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
лазу́тчык, -а, мн. -і, -аў, м.
Разведчык (звычайна ў тыле ці ў размяшчэнні праціўніка); шпіён.
Паслаць лазутчыка.
|| ж. лазу́тчыца, -ы, мн. -ы, -чыц.
|| прым. лазу́тчыцкі, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
аперы́раваць², -рую, -руеш, -руе; -руй; незак. (кніжн.).
1. Праводзіць ваенныя аперацыі², дзейнічаць.
А. у тыле ворага.
2. перан., чым. Карыстацца данымі, фактамі пры вывадах, доказах.
А. фактамі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
партыза́нскі, -ая, -ае.
1. гл. партызан.
2. Які мае адносіны да ўзброенай народнай барацьбы супраць іншаземных захопнікаў, што праводзіцца ў тыле ворага атрадамі, якія дзейнічаюць самастойна.
Партызанская вайна.
П. атрад.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Тыль ‘прачуханец’: даў тылі, як заяц кабыле (Вушац. сл.). Няясна. Дэфармаванае тыле ‘столькі’ (гл.)? Параўн. ст.-бел. тыле ‘тс’ (XVI ст., ГСБМ), укр. тиль‑тиль ‘ледзь-ледзь’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
лазу́тчык, ‑а, м.
Разм. Разведчык у тыле ці ў размяшчэнні праціўніка; шпіён. Заслаць лазутчыка. Выкрыць варожага лазутчыка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)