топо́р м. сяке́ра, -ры ж.; тапо́р, -пара́ м.;

◊

хоть топо́р ве́шай бы́ццам каты́ ў ха́це начава́лі; хоць сяке́ру заве́сь;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

тапо́р, -пара́ м. топо́р;

◊ хоць т. ве́шай — хоть топо́р ве́шай;

пасля́ гэ́бля тапаро́м — по́сле руба́нка топоро́м

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

пашчарбі́ць сов. вы́щербить, вы́зубрить; зазубри́ть;

п. сяке́ру — вы́щербить (зазубри́ть) топо́р

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Тапарэ́ц ’харыус’ (гродз., Жукаў). Параўн. польск. toporek ’тс’. Падаецца яшчэ топо́р ’тс’, польск. topór ’тс’, які атрымаў назву з-за таго, што пячонка гэтай рыбы мае форму сякеры, гл. Усачова, Слав. ихт. терм., 156. Гл. таксама Брукнер, 573.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

сяке́ра ж.

1. топо́р м.;

2. ист. секи́ра;

◊ як ~рай адсе́к — как топоро́м отруби́л

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

наме́рыцца сов.

1. реши́ть, вознаме́риться;

2. (чым) наце́литься; занести́ (что);

н. сяке́рай для ўда́ру — занести́ топо́р для уда́ра

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

теса́к м.

1. (плотничий топор) склюд, род. склю́да, м., сяке́ра, -ры ж.;

2. (оружие) ист., воен. цяса́к, род. цесака́ м.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Тапо́р 1 ’сякера’, ’старадаўняя баявая зброя’ (ТСБМ, Некр. і Байк.), ’сякера’ (Касп., Сержп. Прымхі, Бяльк., Сл. ПЗБ; рагач., Рам. 3), ’сякера з шырокім лязом’ (беласт., Ніва, 1973, 11 лістап.; ЛА, 2), ’сякера з крывым лязом, склюд’ (Нік. Очерки; ЛА, 2), топи́р ’сякера калоць дровы’ (Горбач, Зах.-пол. гов.). Укр. то́пі́р ’сякера з доўгім дзяржаннем, якая выкарыстоўвалася ў якасці зброі’, рус. топо́р ’сякера’, польск. topór ’тс’, в.-луж. toporo ’тапарышча, дзяржанне сякеры’, старое н.-луж. topor ’тс’, чэш., славац. topor, старое славен. tópor ’дзяржанне сякеры’, старое балг. топо́р ’баявая сякера’. З прасл. *toporъ ’сякера’, наконт якога няма агульнапрынятай этымалогіі. Звязваюць з прасл. *teti (< *tepti), *tepǫ ’біць, выцінаць’, адпаведна ст.-слав. тети, тепѫ (Фасмер, 4, 79; Чарных, 2, 250–251; Борысь, 638 і інш.); з укр. тепо́рити ’цягнуць з цяжкасцю’, прасл. *top‑, гл. то́паць, тапта́ць (Шустар-Шэўц, 1518–1519), што малапераканальна. Іншыя лічаць старажытным запазычаннем з іранскіх моў і параўноўваюць са ст.-перс. *tapara‑ ’баявая сякера з доўгім дзяржаннем’, перс. teber, бялудж. tapar (адкуль арм. tapar ’тс’), курд. tefer (Трубачоў, Ремесл. терм., 152; Брукнер, 573; Махэк₂, 647; Голуб-Копечны, 387 і інш.). Паводле Мартынава (Балта-слав. иссл., 1980, 26), з іран. *tapara < *tarata ’тс’, асец. faeraet ’тс’ праз скіфскую ў славянскія мовы.

Тапо́р 2 ’поле; былая надзельная сялянская зямля’ (мазыр., ГЧ). Няясна. Відавочна, нейкім чынам звязана з тапо́р 1 (гл.), параўн. ст.-бел. топорище ’адзінка вымярэння даўжыні ў цяслярскай справе’ (Ст.-бел. лексікон), якая выкарыстоўвалася таксама для вымярэння зямлі, параўн.: по два сажни и по два топорища (Скурат, Меры, 25–26). Гл. тапарышча.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

ве́шать​I несов. ве́шаць;

◊

ве́шать го́лову ве́шаць (апуска́ць) галаву́;

ве́шать соба́к (на кого-л.) ве́шаць саба́к (на каго-небудзь);

ве́шать нос ве́шаць (апуска́ць) нос;

хоть топо́р ве́шай хоць тапо́р ве́шай.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

замахну́цца сов.

1. (чым) замахну́ться, занести́ (что);

з. сяке́рай — замахну́ться топоро́м; занести́ топо́р;

2. перен. (проявить размах) замахну́ться, размахну́ться;

3. перен. посягну́ть;

з. на чужу́ю маёмасць — посягну́ть на чужо́е иму́щество

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)