сярдзі́ты

прыметнік, якасны

адз. мн.
м. ж. н. -
Н. сярдзі́ты сярдзі́тая сярдзі́тае сярдзі́тыя
Р. сярдзі́тага сярдзі́тай
сярдзі́тае		 сярдзі́тага сярдзі́тых
Д. сярдзі́таму сярдзі́тай сярдзі́таму сярдзі́тым
В. сярдзі́ты (неадуш.)
сярдзі́тага (адуш.)		 сярдзі́тую сярдзі́тае сярдзі́тыя (неадуш.)
сярдзі́тых (адуш.)
Т. сярдзі́тым сярдзі́тай
сярдзі́таю		 сярдзі́тым сярдзі́тымі
М. сярдзі́тым сярдзі́тай сярдзі́тым сярдзі́тых

Крыніцы: krapivabr2012, piskunou2012, prym2009, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

сярдзі́ты, -ая, -ае.

1. Схільны сердаваць, злавацца; злосны.

Сярдзітая суседка.

2. Які выражае раздражненне, злуецца на каго-, што-н.

С. позірк.

С. на жонку.

3. перан. Які моцна дзейнічае (пра алкаголь, табаку, гарчыцу і пад.).

Сярдзітая гарчыца.

С. перац.

4. перан. Вельмі моцны (пра мароз, вецер і пад.; разм.).

С. мароз.

|| наз. сярдзі́тасць, -і, ж. (да 2 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

сярдзі́ты

1. серди́тый;

с. но́раў — серди́тый нрав;

2. серди́тый; злой;

с. го́лас — серди́тый го́лос;

ён с. на мяне́ — он зол на меня́;

3. перен., разг. серди́тый, злой; (о зиме, морозе и т.п. — ещё) лю́тый;

с. тыту́нь — серди́тый (злой) таба́к;

с. маро́з — лю́тый моро́з

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

сярдзі́ты, ‑ая, ‑ае.

1. Схільны сердаваць, злавацца; злосны (пра чалавека). Маці ў .. [Івана] была сярдзітая, набожная жанчына. Машара. На маё дзіва, звычайна сярдзіты і строгі, бацька нават не накрычаў. Скрыган. Сярдзіты стораж выганяў нас з саду, З шырокай барадой, як памяло. Гаўрусёў. // Уласцівы такому чалавеку. Сярдзіты нораў. // Люты, злы (пра жывёл). У дзядзькі Антона надта сярдзітыя сабакі, ды затое разумныя, умелі пільна сцерагчы двор. Грамовіч.

2. Які сярдуе, злуецца на каго‑, што‑н., перажывае гнеў. [Аптэкар:] — Нешта дзядзька Галілей дужа сярдзіты сягоння? Зарэцкі. Базыль дадому вярнуўся стомлены, сярдзіты. Бажко. [Кіру] пад локаць падтрымліваў Пракоп Свірын — нахмураны, нават сярдзіты. Карпаў. // Які мае гнеўны, злы выраз (пра вочы, твар і пад.). Поглядам сярдзітым, нездаволеным [жонка] абмерала [Базыля]. Нікановіч. // Прасякнуты, выкліканы гневам, злосцю. Сіваваронкі з сярдзітым краканнем кружылі над дуплістымі дзеравякамі. Колас.

3. перан. Разм. Моцны ў сваім праяўленні, люты (пра мароз, вецер і пад.). Сярдзітая нахлынула зіма. Танк.

4. Які моцна дзейнічае (пра віно, табаку, гарчыцу і пад.). Бацька .. перакуліў кілішак, крэкнуў і занюхаў мякішам хлеба. — Сярдзітая, халера, спірытус з панскага бровара. Грахоўскі. // Залішне высокі, недаступны (пра цану). Сярдзітая цана.

5. Разм. Старанны, заўзяты. Хлопец страх сярдзіты да работы.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

сярдзі́ты

1. böse, zórnig; áufgebracht, ärgerlich;

ве́льмі сярдзі́ты bítterböse;

быць сярдзі́тым на каго-н. auf j-n böse [zórnig] sein, gégen j-n áufgebracht sein;

2. разм. (моцны) stark, streng, scharf;

сярдзі́ты маро́з grímmige [schnéidende] Kälte

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

Сярдзі́ты ’схільны сердаваць, злавацца’, ’злосны (пра чалавека)’, ’моцны ў сваім праяўленні, люты (пра мароз, вецер і пад.)’ (ТСБМ, Шымк. Собр., Байк. і Некр., Бяльк., Сержп. Прымхі, Жд. 1, ЛА, 5). Укр. серди́тий, рус. серди́тый, ст.-рус. сьрдитыи, польск. sierdzisty, славац. srditý, серб.-харв. ср̀дит, славен. srdít, балг. сърди́т, макед. срдит, ст.-слав. сръдитъ. Прасл. *sьrditъ, дэрыват *sьrdь (гл. сэрца), таму што яно лічылася цэнтрам эмоцый, у тым ліку гневу, параўн. гнеў альбо се́рцэ, гне́вацса альбо се́рдзіцса (Пятк. 2); гл. Фасмер, 3, 605; Міклашыч, 292; Траўтман, 302; ЕСУМ, 5, 217; гл. таксама сердаваць.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

серди́тый прям., перен. сярдзі́ты; зло́сны;

серди́тый нрав сярдзі́ты (зло́сны) но́раў;

серди́тый таба́к перен. сярдзі́ты (мо́цны) тыту́нь.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

сярдзі́та нареч. серди́то, зло; см. сярдзі́ты 2

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

надзьму́ты, -ая, -ае.

1. Важны, ганарысты, поўны пыхі.

Ён заўсёды нейкі н.

2. перан. Пакрыўджаны, незадаволены, сярдзіты, які выражае крыўду.

Н. выгляд.

|| наз. надзьму́тасць, -і, ж.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

gniewliwy

зласлівы; сярдзіты

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)