«Торба смеху»

т. 15, с. 489

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

сме́х

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне

адз.
Н. сме́х
Р. сме́ху
Д. сме́ху
В. сме́х
Т. сме́хам
М. сме́ху

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

смех, -у, м.

Кароткія характэрныя парывістыя гукі, што ствараюцца кароткімі выдыхальнымі рухамі, як праяўленне весялосці, радасці, задаволенасці, а таксама злараднасці, насмешкі і іншых пачуццяў.

Здаровы дзіцячы с.

Падарваць жываты са смеху.

◊

Без смеху — сур’ёзна.

Не да смеху — няма прычыны смяяцца, весяліцца.

Смех бярэ — хочацца смяяцца.

Смеху варта — смешна.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

со́смеху, прысл.

Ад вялікага смеху.

Паміраць с.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

ха-ха́ і ха-ха-ха́, выкл. гукаперайм.

Служыць для перадачы гучнага смеху, рогату.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

помира́ть несов., разг. паміра́ць;

◊

помира́ть со́ смеху паміра́ць са сме́ху.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ло́пацца, 1 і 2 ас. звычайна не ўжыв., -ецца; незак.

1. Даваць трэшчыны, ірвацца з трэскам, надзімаючыся разрывацца і знікаць.

Лёд лопаецца.

Шклянка лопаецца.

2. перан. Цярпець крах, поўную няўдачу (разм.).

Лопаюцца планы.

◊

Лопацца са смеху (разм.) — знемагаць ад смеху.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

смехатво́рны, -ая, -ае.

Легкадумны, недарэчны, варты смеху, кпін.

Смехатворнае апраўданне.

С. выпадак.

|| наз. смехатво́рнасць, -і, ж.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

смех в разн. знач. смех, род. сме́ху м.; (громкий) ро́гат, -ту м.;

послы́шался весёлый смех пачу́ўся вясёлы смех;

рабо́та его́ — про́сто смех рабо́та яго — про́ста смех;

◊

подня́ть на́ смех падня́ць на смех;

покати́ться со́ смеху зайсці́ся ад (са) сме́ху;

сме́ха ра́ди дзе́ля сме́ху, на смех;

разрази́ться сме́хом зарагата́ць, пача́ць рагата́ць;

умира́ть со́ смеху захо́дзіцца з ро́гату;

без сме́ху без сме́ху;

не до сме́ху не да сме́ху;

и смех и го́ре погов. і смех і грэх;

ку́рам на́ смех кура́м на смех;

ло́пнуть от сме́ха ло́пнуць са сме́ху;

не до сме́ху не да сме́ху;

смех да и то́лько смех ды і го́дзе, адзі́н смех;

сме́ху подо́бно сме́ху ва́рта;

как на смех як на смех.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

смех (род. сме́ху) м., в разн. знач. смех;

пачу́ўся вясёлы с. — послы́шался весёлый смех;

рабо́та яго́ — про́ста с. — рабо́та его́ — про́сто смех;

◊ гамеры́чны с. — гомери́ческий смех;

адзі́н с. — смех да и то́лько;

уміра́ць са сме́ху — умира́ть со́ смеху (от сме́ха);

без сме́ху — кро́ме шу́ток, без сме́ху;

дзе́ля сме́ху — сме́ха ра́ди;

зайсці́ся ад (са) сме́ху — покати́ться (умере́ть) со́ смеху;

ку́рам на с. — ку́рам на́ смех;

ло́пнуць са сме́ху — ло́пнуть от сме́ха;

не да сме́ху — не до сме́ху, не до шу́ток;

падня́ць на с. — подня́ть на́ смех;

с. ды і го́дзе — смех да и то́лько;

сме́ху ва́рта — пренебр. смешно́;

сме́ху нарабі́ць — насмеши́ть;

не на с. — серьёзно, не в шу́тку;

с. сказа́ць — смешно́ сказа́ть;

як на с. — как на смех;

падарва́ць жыво́т (жываты́) са сме́ху — надорва́ть живо́т (животы́) со́ смеху;

вы́ставіць на с. — подня́ть на́ смех;

пусты́ (дурны́) с. — глу́пый (дурно́й) смех;

пае́хаць са сме́ху — покати́ться со́ смеху;

кла́сціся са сме́ху — пока́тываться со́ смеху;

кача́цца са сме́ху — ката́ться со́ смеху;

і с. і грэх — погов. и смех и грех;

паспе́х людзя́м на с. — посл. поспеши́шь — люде́й насмеши́шь

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)