сказа́ць, скажу́, ска́жаш, ска́жа; скажы́; ска́заны; зак.
1. гл. гаварыць.
2. з інф. Распарадзіцца, загадаць.
Мне сказалі падрыхтаваць ілюстрацыйны матэрыял да тэмы.
Мама сказала сыну хутчэй бегчы дадому.
3. (звычайна з адмоўем). Зрабіць вывад, падумаць.
Па тваім адзенні не скажаш, што бедна жывеш.
4. у форме 1 ас. мн. буд. ска́жам ужыв. таксама як пабочн. сл. Напрыклад (разм.).
Скажам, заўтра я не змагу пайсці ў бібліятэку.
5. заг. скажы́(це). Вокліч, які служыць для выражэння здзіўлення, абурэння і пад. з прычыны чаго-н.
Скажыце, які ты спрытны!
6. у форме 2 і 3 ас. буд. ска́жаш (ска́жаце), ска́жа (ска́жуць). Вокліч з асобай інтанацыяй, ужыв. для выражэння нязгоды, недавер’я.
Схадзі ў лес па ягады! — Скажаш жа! — Куды ёй у лес!
◊
Скажы(це), калі ласка — ветлівы зварот пры запытанні аб чым-н.
Скажыце, калі ласка, куды вядзе гэта дарога?
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
папро́сту, прысл.
Проста, без цырымоній.
Скажы ўсё п.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
то́лкам нареч. то́лком;
скажы́ т. — скажи́ то́лком
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
сказа́ць
дзеяслоў, пераходны/непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
скажу́ |
ска́жам |
| 2-я ас. |
ска́жаш |
ска́жаце |
| 3-я ас. |
ска́жа |
ска́жуць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
сказа́ў |
сказа́лі |
| ж. |
сказа́ла |
| н. |
сказа́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
скажы́ |
скажы́це |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
сказа́ўшы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
’em [əm, m] pron. infml = them : Tell ’em to co me. Скажы ім, каб прыйшлі.
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
перш, прысл.
Спачатку, раней.
П. накармлю жывёлу, а потым пайду ў агарод.
◊
Перш за ўсё — у першую чаргу.
Перш за ўсё скажы нам, калі ты ад’язджаеш?
Перш-наперш — спачатку, перш за ўсё.
Перш-наперш неабходна зрабіць тэрміновую работу.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ЗНА́КІ ПРЫПЫ́НКУ, пунктуацыя,
графічныя сродкі перадачы граматычнай і інтанацыйнай будовы сказа. Узніклі з пачаткам кнігадрукавання (15 ст.). Сучасная бел. мова мае 10 З.п.: кропка, пытальнік, клічнік (паказваюць канец сказа, а таксама апавядальную, пытальную і клічную інтанацыі); коска, кропка з коскай, двукроп’е, працяжнік, дужкі (ставяцца ўнутры сказа); двукоссе (выдзяляе простую мову і цытаты); шматкроп’е (паказвае запінку, пропуск, незакончанасць). Працяжнік адметны шматзначнасцю. Раздзяляльныя З.п. (кропка, коска, двукроп’е і інш.) — адзіночныя; выдзяляльныя (дужкі, двукоссе, коскі, працяжнікі) — заўсёды парныя. Некат. падвойваюцца, патройваюцца і спалучаюцца паміж сабою. Найчасцей пунктуацыя абумоўлена толькі сінтаксічнай будовай сказа, безадносна да канкрэтнай інтанацыі, і мае строгую нарматыўнасць. Інтанацыйныя З.п. арыентуюцца на вымаўленне і бываюць факультатыўныя (асабліва працяжнік і коска ў маст. мове). У абодвух выпадках З.п. цесна звязаны з сэнсава-граматычным і эмацыянальна-стылістычным зместам сказа. Сказы без З.п. былі б двухсэнсавыя ці цьмяныя, напр.: «Скажы яму добра» — «Скажы яму: добра!» — «Скажы: яму добра?» — «Скажы яму. Добра?».
Літ.: Клюсаў Г.Н., Юрэвіч АЛ. Сучасная беларуская пунктуацыя. 2 выд. Мн., 1972; Бурак Л.І. Пунктуацыя беларускай мовы. 3 выд. Мн., 1982.
т. 7, с. 99
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
захрыпе́ць, ‑плю, ‑піш, ‑піць; зак.
Разм. Пачаць хрыпець. // Прахрыпець. Скажы Мані, што я так... — лейтэнант захрыпеў і замаўчаў. Алешка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
то́лком нареч., разг.
1. то́лкам;
скажи́ то́лком скажы́ то́лкам;
2. (хорошо, как следует) як ма́е быць, то́лкам.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
абкружэ́нец, ‑нца, м.
Разм. Тое, што і акружэнец. — А скажы, чаму ты не ў арміі. Не паспелі мабілізаваць, ці абкружэнец? М. Ткачоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)