Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
садану́цьсов.иоднокр., разг. садану́ть;
с. нож у дрэ́ва — садану́ть нож в де́рево;
с. у нос — садану́ть в нос
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
садану́ць, ‑ну, ‑неш, ‑не; ‑нём, ‑няце; зак. і аднакр.
Разм.
1.што. З размаху ўсадзіць (што‑н. вострае). Садануць нож у спіну.// Торкнуць (локцем, пальцам і пад.). Барыс вымавіў усе прымаўкі адным дыхам, жартаўліва садануў вялікім адтапыраным пальцам Ігара ў бок.Асіпенка.
2.чым і без дап. Моцна ўдарыць. Адным імпэтным рыўком .. [Цярэшка] ўскочыў на ногі .. і ашалела садануў немцу ў сківіцу.Быкаў.Іван прыўстаў, убачыў па той бок стала перад сабой мокры і злосны Міцеў твар, адчуў соль у роце, размахнуўся і тым, што было ў руцэ — гранёнай шклянкай, — садануў Міцю ў твар.Кудравец./убезас.ужыв.Яго саданула асколкам.// Моцна стукнуўшы, разбіць, разламаць што‑н. Адтапыраным локцем незнарок, вядома, садануў [хлопчык] у шыбіну, і тая толькі жаласліва дзынкнула і рассыпалася на дробненькія кавалачкі.Кавалёў.//што і без дап. Выстраліць па чым‑н. [Жыгунок:] — От жа саматужная смалакурня! Яно-такі сюды немец міну садане.Шарахоўскі.
3.што. Груб. Неспадзявана накіраваць што‑н. (скаргу і пад.) на каго‑н. [Бялькевіч:] — Нічога я не чуў, — кажу. Толькі, думаю, што Дзямешка намяшаў рознага. Дакладную ж, мабыць, садануў?Савіцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
садану́цьразм.груб. schlágen*vt (чым-н. mit D), éinen Hieb [Schlag] versétzen;
ён садану́ў яму́ ў гру́дзі нажо́м er hat ihm mit dem Mésser in die Brust gestóchen
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
Садану́ць ’з размаху ўсадзіць (што-небудзь востраву, ’моцна ўдарыць’ (ТСБМ), ’стукнуць’ (Мат. Гом., Янк.), ’раптоўна выпасці ў вялікай колькасці (пра ападкі)’ (Сл. ПЗБ). Рус. прастамоўе садану́ць, укр.садну́ць ’тс’. Дзеяслоў аднакратнага дзеяння з суф. ‑ну‑ ад садзіць. Прастамоўная форма з устаўным ‑а‑ па тыпу рус.копану́ть, мазану́ть пры літар.копнуть, мазнуть і да т. п.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сапці́ ’цяжка дыхаючы, пераважна носам, утвараць гукі з прысвістам’ (ТСБМ, Шат., Гарэц., Бяльк., Байк. і Некр.), со́пці ’сапці, спаць’ (Нас.), сапе́ць ’сапці’ (Бяльк., Касп., Ант.; брасл., Сл. ПЗБ), сапсці́ ’тс’ (Др.-Падб., Скарбы), сапа́ць ’пакрывацца налётам сажы’ (Сцяшк.), ’пачынаць разгарацца (аб дровах)’, ’салыпаць (аб пламені)’ (Сл. ПЗБ; гродз., З нар. сл.), сапану́ць ’перадахнуць’ (Сцяшк. Сл.), сапну́ць ’тс’ (Шатал.), сапаце́ць ’хутка ісці’ (Сцяшк. Сл.), сапапу́ць ’садануць, пырнуць’ (Касп., Юрч.), сопону́ты ’рынуцца, кінуцца, шмыгнуць’, сапаце́ць ’пыхаць жарам’ (Нар. лекс.), сопоні́ты ’тс’ (Клім.), со́паць ’сапсці’ (ТС). З іншай ступенню чаргавання ў корані: сапа́ць ’сапці, цяжка дыхаць’ (Нас., Гар., Др.-Падб.), магчыма, з польск.sapać (гл. сап2). Укр.сапти́ ’сапці’, рус.сопе́ть ’тс’, дыял. ’дуць (аб ветры)’, ’піць’, ст.-слав.сопсти, ст.-рус.сопѣти ’іграць на трубе’, сопьць ’музыка, які іграе на трубе’, чэш.soptiti ’сапці; пыхкаць (аб пламені, дыму)’, славац.soptiť ’тс’, серб.-харв.со̀пити ’сапці, пыхкаць’, sopsti ’тс’, славен.sopéti, sopsti ’шумна дыхаць, фыркаць’, балг.со́пам се ’агрызацца’; з іншай агаласоўкай кораня: ст.-рус.сапѣти, саплю ’сапці’, польск.sapać ’сапці; пыхкаць’, в.-луж.sapać ’вывяргаць’, н.-луж.sapaś ’пылаць, пламянець’, чэш.sapati se ’накідвацца на каго-небудзь’, славен.sápati ’тс’. Прасл.*sopti, *sopěti, *sapati ’цяжка дыхаць’. Куркіна (Этимология–1984, 46, 51–52) дзеясловы на ‑iti, ‑ěti, ‑ati лічыць прыналежнасцю асобных славянскіх моў эпохі дыялектнага развіцця прасл. мовы. Паралелі ў ст.-інд.śápati ’ён праклінае’, sábdah ’гук, голас, шум’, гл. Міклашыч, 316; Траўтман, 299; Майргофер, 3, 296. Праабражэнскі (2, 257 і наст.) лічыць слова гукапераймальным і параўноўвае з рус.сипеть, шипеть. Гл. яшчэ Фасмер, 3, 718. Сной₁, 593, узводзіць слав. слова да і.-е.*su̯op‑ у тым жа значэнні. Гл. яшчэ Шустар-Шэўц, 2, 1270; Борысь, 538.