ру́мпель
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
ру́мпель |
ру́мпелі |
| Р. |
ру́мпеля |
ру́мпеляў |
| Д. |
ру́мпелю |
ру́мпелям |
| В. |
ру́мпель |
ру́мпелі |
| Т. |
ру́мпелем |
ру́мпелямі |
| М. |
ру́мпелі |
ру́мпелях |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
ру́мпель м., мор. ру́мпель
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ру́мпель мор. ру́мпель, -ля м.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ру́мпель, ‑я, м.
Спец. Рычаг, пры дапамозе якога паварочваюць руль.
[Ад гал. roerpen.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ру́мпель
(гал. roerpen, ад roer = вясло, руль + pen = шпянёк)
мар. рычаг, пры дапамозе якога паварочваюць руль судна.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
tiller [ˈtɪlə] n.
1. земляро́б, фе́рмер
2. ру́мпель
3. AmE культыва́тар
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
Жура́ўка 1 ’калодка з адтулінай (дзіркай) у верхнім камені жорнаў, у якую ўстаўляецца млён’ (Сл. паўн.-зах.; свісл., Шатал.), ’выемка ў ткацкім станку, куды закладаецца навой’ (петрык., Шатал.). Рус. пск. журавка, журавль ’рукаятка руля, румпель’. Магчыма, перанос назвы птушкі, вядомы для намінацыі прылад у рус. дыялектах: кур. жураве́ль ’дэталь прасніцы — драўляная дошчачка’, ленінгр. жура́в ’верацяно’. Тут, аднак, акцэнтуецца наяўнасць адтуліны, дзіркі, выемкі, што збліжае з назвамі самаробных цацак, зробленых з косці з дзіркай: жужулачкі, журжа 1, у той час як перанос назвы журавель хутчэй на доўгі, высокі прадмет. Можа, перанос паводле функцыі часткі прылады для калодзежа, але гэта менш верагодна. Няясна.
Жура́ўка 2 ’дзіцячая гульня’ (Бяльк.). Рус. смал. жура́вль ’абрадавая гульня для сустрэчы жураўлёў’, укр. жураве́ль ’від танца’, польск. дыял. żóraw ’гульня’ (Карловіч). У бел. для назвы гульні выкарыстоўваецца форма ж. р. назвы птушкі. Цікава, што і ў балтыйцаў назва жураўля выкарыстоўваецца як назва гульні (Мюленбах-Эндзелін, 1, 548; LKŽ, 3, 272), а ў балт. мовах назва птушкі ж. р.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)