ро́ст

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне

адз.
Н. ро́ст
Р. ро́сту
Д. ро́сту
В. ро́ст
Т. ро́стам
М. ро́сце

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

рост, -у, М -сце, м.

1. Павелічэнне арганізма або асобных органаў у працэсе развіцця.

Час росту раслін.

Трава пайшла ў р. (расце).

2. Павелічэнне ў колькасці, у памерах; развіццё.

Р. насельніцтва.

Р. прамысловасці.

3. Узмацненне, павышэнне.

Р. палітычнай актыўнасці.

4. Удасканаленне ў працэсе развіцця.

Творчы р.

Р. майстэрства.

5. Вышыня чалавека або жывёлы.

Сярэдні р.

Касцюм не па росце (вялікі ці малы).

◊

Ва ўвесь рост, на ўвесь рост —

1) выпраміўшыся;

2) перан. патрабуючы неадкладнага вырашэння (кніжн.).

Новыя праблемы паўсталі ва (на) увесь рост;

3) перан. поўнасцю, як мае быць.

Уласнік абудзіўся ў ім ва (на) увесь рост.

|| памянш. расто́к, -тка́, м. (да 5 знач.).

|| прым. ро́ставы, -ая, -ае (да 1 і 5 знач.; спец.).

Р. час.

Роставыя рэчывы (якія ўплываюць на рост раслін). Р. гармон.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

рост в разн. знач. рост, род. ро́сту м.;

рост расте́ний рост раслі́н;

высо́кого ро́ста высо́кага ро́сту;

рост благосостоя́ния рост дабрабы́ту;

◊

во весь рост на ўвесь рост;

дава́ть де́ньги в рост уст. дава́ць гро́шы на працэ́нты;

на рост навы́раст;

не по ро́сту не па ро́сце.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

рост (род. ро́сту) м., в разн. знач. рост;

р. раслі́н — рост расте́ний;

чалаве́к высо́кага ро́сту — челове́к высо́кого ро́ста;

◊ на ўвесь р. — во весь рост;

не па ро́сце — не по ро́сту;

хваро́бы ро́сту — боле́зни ро́ста

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

рост, ‑у, М ‑сце, м.

1. Дзеянне і стан паводле знач. дзеясл. расці. // Павелічэнне колькасці. Рост насельніцтва. Рост пагалоўя жывёлы. // Узмацненне, павышэнне. Зіма Сталінграда была зімой магутнага росту партызанскіх сіл, іх пераможнага наступу. Шамякін. Для Максіма Танка з’езд [пісьменнікаў СССР] быў вялікай падзеяй, ідэі, узнятыя там, знайшлі ў ім гарачага прыхільніка і дапамаглі яго творчаму росту. У. Калеснік.

2. Вышыня чалавека або жывёлы. Гэта быў невялікага росту, прысадзісты, шыракаплечы чалавек год пад трыццаць. Мяжэвіч. Сярэдняга росту .. мужчына ў афіцэрскім кіцелі і простых кірзавых ботах, размахваючы жоўтай палявой сумкай, нёс на сваім смуглявым твары вясёлую ўсмешку. Паслядовіч.

•••

Ва ўвесь рост, на ўвесь рост — а) стоячы, прама; б) поўнасцю, на ўсю фігуру (пра фігуру чалавека на фатаграфіі, партрэце і пад.); в) перан. патрабуючы неадкладнага вырашэння; г) перан. поўнасцю, як мае быць, як належыць. Словам, гаспадар абудзіўся ў Мікіце ва ўвесь рост. Колас.

У касы сажань ростам гл. сажань.

У поўны рост, на поўны рост — тое, што і ва ўвесь рост.

У рост чалавека — прыблізна такой вышыні як чалавек.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

«РОСТ»,

«Русское общество спичечной торговли».

т. 13, с. 409

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

рост,

павелічэнне масы і іншых параметраў асобіны.

т. 13, с. 408

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

рост м

1. (працэс) Wáchsen n -s, Wáchstum n -s;

2. (вышыня) Wuchs m -es, Wüchse, Statúr f -, -en, Größe f -, -n;

чалаве́чы рост Lébensgröße f -, Mánneshöhe f -;

сярэ́дні рост míttlerer Wuchs, míttlere Größe;

па ро́сце nach Maß;

3. (павелічэнне) Ánwachsen n -s, Zúwachs m -es, Zúnahme f -; Áufstieg m -(e)s (уздым);

рост наро́днага дабрабы́ту die Erhöhung [der Áufstieg] des Wóhlstandes des Vólkes;

рост цэн Préis¦erhöhung f -, Préis¦anstieg m -(e)s

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

Рост ’павелічэнне колькасці, прырост’, ’фігура, вышыня чалавека або жывёлы’, ’росля раслін’ (ТСБМ, Бяльк., ТС, Сл. ПЗБ), роставы ’вегетатыўны’ (Байк. і Некр.). Укр. ріст, рус. рост, польск. wzrost ’рост’, н.-луж. zrost ’вышыня чалавека’, zrostność ’росля’, в.-луж. róst ’рост чалавека’, ’нарасць’, чэш. růst ’рост, развіццё’, vzrůst ’рост, прырост, павелічэнне’, славац. rast, rastenie, vzrastanie ’рост’, vzrast ’фігура’, славен. rȃst ’рост, развіццё; расліннасць’, серб. ра̑ст ’рост, фігура’, харв. rȃst ’тс’, ’развод шлюбу’, макед. раст ’рост, удасканаленне’, растеж ’тс’, балг. ръст ’рост, вышыня’, растѐж ’росля’ (хаця БЕР, 6, 378 балг. ръст адносіць да връст ’узрост’), ст.-слав. растъ ’рост’. Прасл. *orstъ, якое з і.-е. *ord‑tǒ‑, роднаснае лац. arduus ’высокі’, гальск. ardu̯o‑ ’Ардэны’, ірл. ard ’высокі, вялікі’, алб. rit ’расту’, авест. ərəẟva‑ ’прамы, высокі’ (Фасмер, 3, 505).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

інтэркалярны рост

т. 7, с. 286

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)