рабо́та, -ы, ДМ -бо́це, мн. -ы, -бо́т, ж.

1. Праяўленне, ажыццяўленне якой-н. дзейнасці; дзейнасць, праца чаго-н.

Пасля работы хацелася адпачнуць.

Р. матора машыны.

Р. сэрца.

2. Кола заняткаў, справа; пэўны род дзейнасці.

У яго работы — непачаты край.

Фізічная р.

Грамадская р.

3. Служба, праца ў якой-н. установе, на якім-н. прадпрыемстве.

Паступіць на работу.

Сумяшчаць работу з вучобай.

4. мн. Дзейнасць па стварэнні, вырабе, апрацоўцы чаго-н.

Сельскагаспадарчыя работы.

Унутраныя работы ў новым доме.

5. Прадукт працы, выраб, твор.

Выстаўка работ мастака.

Друкаваная р.

6. Тое, што знаходзіцца ў працэсе апрацоўкі, дапрацоўкі.

Прынесці работу дадому.

7. Якасць або спосаб выканання чаго-н.

Замок кавальскай работы.

8. Фізічная велічыня, якая колькасна характарызуе змены пры ператварэнні аднаго віду энергіі ў другі.

Адзінка вымярэння работы.

◊

Пусціць у работу — даць прымяненне чаму-н.

|| памянш.-ласк. рабо́тка, -і, ДМ -тцы, ж. (да 2, 5 і 7 знач.; разм.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

рабо́та

1. (действие, деятельность, дело) рабо́та, -ты ж.;

рабо́та маши́ны рабо́та машы́ны;

рабо́та се́рдца рабо́та сэ́рца;

едини́ца рабо́ты физ. адзі́нка рабо́ты;

2. (занятие, труд) пра́ца, -цы ж.; рабо́та, -ты ж.;

стаха́новская рабо́та стаха́наўская пра́ца;

физи́ческая рабо́та фізі́чная пра́ца;

у́мственная рабо́та разумо́вая пра́ца;

нау́чная рабо́та навуко́вая пра́ца;

обще́ственная рабо́та грама́дская пра́ца;

сде́льная рабо́та здзе́льная пра́ца;

подпо́льная рабо́та падпо́льная рабо́та;

приступи́ть к рабо́те узя́цца за пра́цу (рабо́ту);

нала́дить рабо́ту нала́дзіць пра́цу (рабо́ту);

3. мн. (производственная деятельность) рабо́ты, род. рабо́т;

полевы́е рабо́ты палявы́я рабо́ты;

сельскохозя́йственные рабо́ты сельскагаспада́рчыя рабо́ты;

убо́рочные рабо́ты убо́рачныя рабо́ты;

фортификацио́нные рабо́ты воен. фартыфікацы́йныя рабо́ты;

4. (о различных формах принудительного труда) рабо́ты, род. рабо́т ед. нет;

исправи́тельно-трудовы́е рабо́ты папра́ўча-працо́ўныя рабо́ты;

ка́торжные рабо́ты уст. ка́таржныя рабо́ты;

5. (служба) пра́ца, -цы ж., рабо́та, -ты ж.;

ме́сто рабо́ты ме́сца пра́цы (рабо́ты);

поступи́ть на рабо́ту паступі́ць на пра́цу (рабо́ту);

постоя́нная рабо́та пастая́нная пра́ца;

снять с рабо́ты зво́льніць з пра́цы (рабо́ты);

6. (обрабатываемый материал) рабо́та, -ты ж.;

разда́ть рабо́ту разда́ць рабо́ту;

7. (научное произведение) пра́ца, -цы ж.;

у него́ мно́го печа́тных рабо́т у яго́ шмат друкава́ных прац;

напеча́тать рабо́ту в журна́ле надрукава́ць пра́цу ў часо́пісе;

8. (готовая продукция) рабо́та, -ты ж.;

сдать рабо́ту в срок здаць рабо́ту ў тэ́рмін;

вы́ставка рабо́т изве́стного худо́жника выста́ва рабо́т вядо́мага мастака́;

9. школьн. рабо́та, -ты ж.;

пи́сьменная рабо́та пісьмо́вая рабо́та;

контро́льная рабо́та кантро́льная рабо́та;

10. (качество) рабо́та, -ты ж.;

ковёр то́нкой рабо́ты дыва́н то́нкай рабо́ты;

◊

взять в рабо́ту узя́ць у рабо́ту;

рабо́та гори́т в рука́х (у кого) рабо́та гары́ць у рука́х (у каго).

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

рабо́та ж., в разн. знач. рабо́та;

р. машы́ны — рабо́та маши́ны;

р. сэ́рца — рабо́та се́рдца;

у мяне́ мно́га ~ты — у меня́ мно́го рабо́ты;

адзі́нка ~ты — физ. едини́ца рабо́ты;

се́льскагаспадарчыя ~ты — сельскохозя́йственные рабо́ты;

фартыфікацы́йныя ~ты — воен. фортификацио́нные рабо́ты;

здаць ~ту ў тэ́рмін — сдать рабо́ту в срок;

р. вядо́мага мастака́ — рабо́та изве́стного худо́жника;

пісьмо́вая р. — пи́сьменная рабо́та;

дыва́н то́нкай ~ты — ковёр то́нкой рабо́ты;

○ прымусо́выя ~ты — принуди́тельные рабо́ты;

◊ р. гары́ць у рука́х — рабо́та гори́т в рука́х;

пусці́ць у ~ту — пусти́ть в рабо́ту;

гэ́та не р. — э́то не де́ло;

~ты па го́рла — рабо́ты по го́рло;

браць у ~ту — брать в оборо́т (в рабо́ту);

р. з рук ва́ліцца — рабо́та из рук ва́лится

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

рабо́та, ‑ы, ДМ ‑боце, ж.

1. Дзеянне паводле дзеясл. рабіць (у 1, 3 знач.); ажыццяўленне якой‑н. дзейнасці. Пасля работы .. [Пніцкі] даў крыху адпачыць каню. Чорны. Гудуць цапы ўгары праворна, Ідзе работа дружна, спорна. Колас. Гультай за работу — мазоль за руку. Прымаўка. Не работа сушыць, а турбота. Прымаўка. // Дзейнасць, праца чаго‑н. Работа сэрца. □ Я абцёр пальчаткаю твар і, падняўшы шлем, прыслухаўся да работы матораў. Шамякін.

2. Круг заняткаў, абавязкаў; справа. Работы ў Мішкі — непачаты край: За ўсімі прасачы, усюды пабывай. Маеўскі. Учора яны з Гвація зрабілі вялікую работу: абкурылі серай усе бочкі. Самуйлёнак. // Пэўны род дзейнасці, працы. Разумовая работа. Фізічная работа. Культурна-выхаваўчая работа. □ Ужо з першых часоў, пасля ўступлення ў камсамол, .. [Бумажкоў] пачаў выяўляць сябе на камсамольскай рабоце. Чорны.

3. толькі мн. (рабо́ты, ‑бот); з азначэннем. Тая або іншая дзейнасць па стварэнню, вырабу, апрацоўцы чаго‑н. Палявыя работы. Будаўнічыя работы. Унутраныя работы па аддзелцы дома.

4. Праца, служба ў якой‑н. установе, на якім‑н. прадпрыемстве. Паступіць на работу. Накіраваць на работу. Хадзіць на работу. □ Сумяшчаць работу на вытворчасці з вучобай у школе цяжка. «Беларусь».

5. Тое, што падлягае апрацоўцы, служыць матэрыялам для апрацоўкі. Раздаць работу. □ «Брат Міша» выцяг[в]аў намёткі з кончанай учора курткі і спяваў, апусціўшы галаву над работай. Брыль.

6. Прадукт працы; выраб, твор. Работы юных мастакоў. □ Першай работай І. Ждановіч у тэатры з’явілася ўвасабленне вобраза Данілкі з драмы Янкі Купалы «Раскіданае гняздо». Сабалеўскі. Прыкметнае месца на выстаўцы адведзена работам майстроў дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва. «Звязда». // з азначэннем. Якасць або спосаб выканання чаго‑н. [Бой] быў гвалтоўным, кароткім. Работа, як заўсёды — чыстай. Праз гадзіну ад разбітага гарнізона пайшоў у цемру абоз. Брыль. На варотах вісеў здаравенны, кавальскай работы, замок. Крапіва.

7. У фізіцы — фізічная велічыня, якая колькасна характарызуе змены пры ператварэнні адной формы энергіі ў другую.

•••

Прымусовыя работы — мера крымінальнага пакарання, заснаваная на вылічэнні часткі зарплаты з пакаранага на працягу пэўнага часу, без пазбаўлення яго волі.

Гэта (ужо) не работа — пра што‑н. неразумнае, дрэннае, чаго не павінна быць.

Пусціць у работу гл. пусціць.

Работа гарыць у руках — работа спорыцца, ідзе хутка ў руках умелага работніка.

Спор ды лад у рабоце гл. спор.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

рабо́та ж

1. (дзеянне, занятак) Árbeit f -, -en; Betríeb m -(e)s, -e; Werk n -(e)s (справа; твор);

дакла́дная рабо́та Präzisiónsarbeit f;

рабо́та паво́дле гра́фіка Árbeit nach dem Tágesplan [Schíchtplan];

рабо́та паво́дле кантра́кту Árbeit laut [nach] Vertrág;

рабо́та па на́йму Verdíngung als Lóhnarbeiter;

2. (прадукт працы) Árbeit f -, -en; Léistung f -, -en (твор);

3. мн рабо́ты Árbeiten pl, Betríeb m -(e)s;

авары́йныя рабо́ты Bérgungsarbeiten pl;

пагру́зачныя рабо́ты Ládearbeiten pl;

перава́лачныя рабо́ты Úmladearbeiten pl;

прае́ктна-канстру́ктарскія рабо́ты Projektíerungs- und Konstruktiónsarbeiten pl;

рабо́ты пу́ску-нала́дкі Éinrichtungs- und Inbetríebnahmearbeiten pl;

разгру́зачныя рабо́ты Áusladearbeiten pl;

ратаўні́чыя рабо́ты Réttungsarbeiten pl; Bérgungsarbeiten pl;

◊ узя́ць каго-н у рабо́ту разм j-n ins Gebét néhmen*

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)

работа

Том: 29, старонка: 426.

29-426_2672_%D0%A0%D0%B0%D0%B1%D0%BE%D1%82%D0%B0.jpg

Гістарычны слоўнік беларускай мовы (1982–2017)

Рабо́та ’праца, занятак, дзейнасць’, ’прадукт працы’ (ТСБМ; шчуч., астрав., паст., віл., смарг., в.-дзв., брасл., мядз., лід., гродз., люб., пух., ігн., шальч., кам., Сл. ПЗБ; Бяльк.), робо́та ’праца; прылада працы’ (ТС), ст.-бел. робота, работа, работати, рус. рабо́та, укр. робо́та, польск., в.-луж., н.-луж. robota, чэш., славац. robota ’паншчына’, славен. robọ̑ta, серб. ра̀бота, ’паншчына’, харв. ràbota ’работа, праца’, балг. ра́бота. Прасл. *orbota ўзыходзіць да і.-е. *orbhos, роднаснага гоц. arbajþs ’патрэба, нястача’, ст.-в.-ням. ar(a)beit ’работа, нястача’, ням. Arbeit ’работа’ (Фасмер, 3, 427; Чарных 2, 91–92).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

карпані́на, -ы, ж. (разм.).

Марудлівая, малапрадукцыйная работа.

Не работа, а толькі к.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ако́рдны акко́рдный;

~ная рабо́та — акко́рдная рабо́та

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

звышуро́чны сверхуро́чный;

~ная рабо́та — сверхуро́чная рабо́та

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)