пра́жка
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
пра́жка |
пра́жкі |
| Р. |
пра́жкі |
пра́жак |
| Д. |
пра́жцы |
пра́жкам |
| В. |
пра́жку |
пра́жкі |
| Т. |
пра́жкай
пра́жкаю |
пра́жкамі |
| М. |
пра́жцы |
пра́жках |
Крыніцы:
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
пра́жка, ‑і, ДМ ‑жцы; Р мн. ‑жак; ж.
Тое, што і спражка. На пражках паясоў паблісквалі пад сонцам выбітыя літары. Лынькоў. Падышоўшы бліжэй, .. [Алёшка] ўбачыў звычайную папружку з заржавелаю пражкай. Якімовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пражка
Том: 27, старонка: 475.
Гістарычны слоўнік беларускай мовы (1982–2017)
Пра́жка ’спражка’ (ТСБМ, Касп., Сл. ПЗБ. Сл. Брэс., Шатал., Ян.). Рус., укр. пря́жка, славен. préga ’засцежка’. Дэрыват з суф. ‑ка ад праслав. *pręgǫ, *pręgti (гл. запрэгці, упрэгці і г. д.); параўн. Фасмер (3, 394). Гл. таксама спра́жка.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
расшпілі́цца, ‑пілюся, ‑пілішся, ‑піліцца; зак.
1. Расшпіліць на сабе адзенне. — Не, я ненадоўга, — стрымліваючы гнеў, адказаў Пазняк, зняў кепку, расшпіліўся і стомлена сеў пры стале. Дуброўскі.
2. Раз’яднацца, расшчапіцца, вызваліцца ад засцежкі. Каўнер расшпіліўся. // Перастаць трымаць што‑н. Гузікі расшпіліліся. □ Расшпілілася і целяпалася ззаду пражка ад камізэлька. Скрыган.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
klamra
klamr|a
ж.
1. клямар;
2. пражка;
spiąć ~ą (na ~ę) — зашпіліць на пражку
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
целяпа́цца, ‑аецца; незак.
Разм.
1. Матляцца, будучы слаба прымацаваным або прымацаваным за адзін канец. Расшпілілася і целяпалася ззаду пражка ад камізэлькі. Скрыган. Трэцяя [жанчына] несла за плячыма мяшочак, які пры бегу целяпаўся і біў па спіне. Мележ.
2. Звісаць, шчыльна не прылягаючы (пра адзенне). Стракаты пінжак целяпаўся на вузкіх плячах. Хомчанка. Адна калошка ў штоніках у хлопчыка падкасана да калена, а другая, што целяпалася па назе, была мокрая і ў жоўтым пяску. Пташнікаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Спо́на ‘перашкода’ (Нас.), спо́нкі ‘запінкі’ (навагр., Нар. сл.), спо́нка ‘запінка’ (лях., Сл. ПЗБ), ‘кнопка’ (Сцяшк. Сл., Жд.), ст.-бел. спонъка ‘аплятанне’ (Ст.-бел. лексікон). З польск. spona, spina ‘засцежка, пражка’, якое працягвае прасл. *spona, параўн. укр. спона, спіна ‘тс’, чэш. spona да прасл. *sъpinati, дзеяслова з ступенню падаўжэння ў корані, польск. sponki ‘бранзалеты’ (Брукнер, 510). Да пяць, ‑пінаць, якое, напрыклад, у запінацца з чаргаваннем.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Спра́жка ‘засцежка’ (ТСБМ, Нас., Некр. і Байк., Шат., Стан., Пятк. 2, Сл. ПЗБ, ЛА, 4). Параўн. польск. sprzążka ‘тс’, славен. préga ‘тс’, балг. радоп. спрʼо̂га, спро̂жда ‘тс’. Узыходзіць да *pręgti, прадстаўленага ў спрагаць (гл.), запрагаць, выпрагаць і інш. Гл. пражка. Куркіна (Диал. структура, 69) узводзіць да *sъprǫdja/*sъprędja ад *sъprędti, роднасным літ. sprę́sti ‘абцягваць, вымяраць’, чаму пярэчыць балгарская форма з г. Гл. таксама Брукнер, 436; Фасмер, 3, 394.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Кля́мар 1 ’драўляныя пласціны, якія ставяцца з абодвух бакоў сцяны і сцягваюцца жалезнымі прутамі для яе выраўноўвання і мацавання’ (ТСБМ, Нас., Сл. паўн.-зах.). Укр. клямра ’скаба для драўляных дэталей’, рус. клямра ’тс’. Запазычанне праз польск. klamra з с.-в.-ням. klamer ’тс’ (Слаўскі, 2, 185; ЕСУМ, 2, 469).
Кля́мар 2 ’ціскі’ (Нас., Шат., Мат. Гом., Сцяшк.). Гл. клямар 1.
Кля́мар 3 ’скаба’ (Касп., Нар. сл., Сл. паўн.-зах.). Гл. клямар 1.
Кля́мар 4 ’суцэльная пражка, якая зашпільваецца на кручок’ (Мат. АС). Гл. клямар 3.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)