по́рацца
дзеяслоў, непераходны, незакончанае трыванне, зваротны, 1-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
по́раюся |
по́раемся |
| 2-я ас. |
по́раешся |
по́раецеся |
| 3-я ас. |
по́раецца |
по́раюцца |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
по́раўся |
по́раліся |
| ж. |
по́ралася |
| н. |
по́ралася |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
по́райся |
по́райцеся |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
по́раючыся |
Крыніцы:
piskunou2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
По́рацца, по́рыцца ’працаваць у хаце, па гаспадарцы’ (нараўл., Арх. ГУ; Сл. Брэс., Ян., ТС; брагін., Нар. словатв.), ’корпацца’ (Мат. Гом.), по́ранне ’работа на гаспадарцы’ (Ян.). Прасл. *porati sę ’знаходзіцца ў руху’, параўн. укр. по́ратися ’працаваць, гаспадарыць, прыбіраць’, польск. porać się ’клапаціцца, круціцца ў працы, рабіць старанна і доўга’, чэш. párati se ’рабіць чорную, брудную работу’, чэш. дыял. párat se ’капашыцца, працаваць павольна’. Казлова (Регионализмы, 11) выводзіць з прасл. дыял. *porati ’дзейнічаць, рабіць’, рэканструяванага на базе н.-луж. poraś ’прывесці ў рух’ (Трубачоў, Серболуж. сб., 168); параўноўваюць з рус. отпо́р ’адпор, супраціў’, порно́й ’моцны, здаровы’, што ўзыходзіць да *perti (гл. перці), гл. Шустар-Шэўц, 2, 1134. Куркіна (Этимология–1994–1996, 53) выводзіць з *porati, ітэратыў да *porti ’пароць’ з далейшым развіццём ’нешта рабіць, займацца, корпацца’, што падаецца больш верагодным. Банькоўскі (2, 703–704) польск. porać się ’працаваць па дому’ лічыць запазычаннем з усх.-слав. Гл. таксама поркацца, поркаць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
паро́цца², 1 і 2 ас. не ўжыв., по́рацца; незак.
Разрывацца па шве.
Сукенка порацца.
|| зак. распаро́цца, -по́рацца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
перапаро́цца, ‑порацца; зак.
Разм. Перабадацца.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
надпаро́цца, ‑порацца; зак.
Крыху распароцца. Падшэўка надпаролася.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
адпаро́цца, 1 і 2 ас. не ўжыв., -по́рацца; зак.
Адарвацца, аддзяліцца па лініі шва (пра што-н. прышытае).
Адпароўся каўнер.
|| незак. адпо́рвацца, -аецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
адпаро́цца, ‑порацца; зак.
Адарваўшыся па шве, аддзяліцца (пра што‑н. прышытае).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
распаро́цца, ‑порацца; зак.
Дарвацца па шву, у месцы шва. Рукаў распароўся.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
паро́цца
дзеяслоў, непераходны, незакончанае трыванне, зваротны, 1-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
пару́ся |
по́рамся |
| 2-я ас. |
по́рашся |
по́рацеся |
| 3-я ас. |
по́рацца |
по́руцца |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
паро́ўся |
паро́ліся |
| ж. |
паро́лася |
| н. |
паро́лася |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
пары́ся |
пары́цеся |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
по́рачыся |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
успаро́цца, -пару́ся, -по́рашся, -по́рацца; -пары́ся; зак. (разм.).
1. на што. Тое, што і напароцца (у 1 знач.).
У. на патарчаку.
2. Рана ўстаць, прачнуцца.
Успароўся ні свет ні зара.
|| незак. успо́рвацца, -аюся, -аешся, -аецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)