пи́лка ж.

1. (действие) пілава́нне, -ння ср., піло́ўка, -кі ж.; рэ́занне, -ння ср., рэ́зка, -кі ж.;

2. (инструмент) пі́лка, -кі ж.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

пилка

Том: 24, старонка: 301.

img/24/24-301_1664_Пилка.jpg

Гістарычны слоўнік беларускай мовы (1982–2017)

пі́лка ж.

1. (действие) пи́лка;

п. дроў — пи́лка дров;

2. уменьш., в разн. знач. пи́лка;

купі́ць сабе́ ручну́ю ~ку — купи́ть себе́ ручну́ю пи́лку

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

пілава́нне ср. пиле́ние, пи́лка ж.; см. пілава́ць

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

піло́ўка ж.

1. (действие) пи́лка;

2. собир., разг. пиломатериа́лы мн.

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Пілка ’мяч’ (Шпіл.; Нас.; Сцяшк. Сл.), ’футбол’ (маст., Сл. ПЗБ), ст.-бел. пила, пилка ’мяч’. Запазычана са ст.-польск. piła, piłka ’тс’, якое узыходзіць да лац. pila ’мяч’, ’клубок’ (Насовіч. 414; Булыка, Лекс. запазыч., 118; Банькоўскі, 2, 582). Сюды ж пілэ́чка ’кавалак апрацаванай гліны на адну пасудзіну’ (беласт., ЖНС).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

рэ́занне ср.

1. ре́зание; ре́зка ж.; вскры́тие;

2. ре́зание; забо́й м.;

3. пиле́ние, пи́лка ж.;

1-3 см. рэ́заць 1, 3, 4

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Піла́, пі́лка ’стальная пласціна або дыск з зубамі для разразання’ (ТСБМ, Яруш., Нас., Сл. ПЗБ. Бяльк., ТС); ’сварлівы чалавек, сварлівая жонка’ (ТСБМ, Нас.), ’настойлівы’, пілкі ’які мае уласцівасць да пілавання’ (Нас.). Укр. пила́, рус. пила́ ’піла’, пи́лка, пилочка ’напільнік’, польск. piła ’тс’, старое pieła ’тартак’, чэш. pila ’піла’, ’тартак’, ст.-чэш. pila ’піла’, ’напільнік’, славац. pila ’піла’, ’тартак’, славен. píla ’напільнік’, рэз’ян. ’хрыбетны’, нотранск. ’піла’, серб.-харв. пи́ла ’піла’, ’напільнік’, макед. пила ’піла’, пилана ’напільнік’, балг. пила ’піла’, ст.-слав. пила ’тс’. Прасл. *pila ’піла, напільнік’, роднаснае герм. *fila (ст.-в.-ням. fihala, fîla, ст.-в.-ням. vîle, ст.-англ. fil, англ. file), літ. peĩlis, лат. peilis ’нож’ (Махэк₂, 449), а таксама ст.-прус. peile ’тс’ (Траўтман, 210; Мюленбах-Эндзелін, 3, 192). Міклашыч (246), Кіпарскі (Gemeinslav., 257), Брукнер (414), Фасмер (3. 261), Бязлай (3, 36) гавораць пра запазычанне прасл. *pila з прагерм. fila, роднаснага ст.-грэч. πείκω ’чашу, стрыгу, драпаю’, πικρός ’востры’, ст.-інд. pim̊çati ’вырубвае’. Наяўнасць у прасл. *pila двух значэнняў тлумачыцца тым, што старажытныя пілы былі таўсцейшымі ў аснове, з больш вузкім палатном, карацейшымі, — нечым сярэднім паміж пілой і напільнікам. Сюды ж пілава́ць ’рэзаць пілою’ (ТСБМ, Яруш., Шат., Касп., Сл. ПЗБ), ’папракаць, мучыць’ (Шат.), піластаў ’настройшчык піл’ (Шат.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)