патрэ́ба

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне

адз. мн.
Н. патрэ́ба патрэ́бы
Р. патрэ́бы патрэ́б
Д. патрэ́бе патрэ́бам
В. патрэ́бу патрэ́бы
Т. патрэ́бай
патрэ́баю		 патрэ́бамі
М. патрэ́бе патрэ́бах

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

патрэ́ба, -ы, мн. -ы, -рэ́б, ж.

Неабходнасць чаго-н., у чым-н.

Прыйсці да каго-н. па патрэбе.

◊

Па сваёй патрэбе — па натуральнай неабходнасці.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

патрэ́ба ж. нужда́, на́добность;

у вы́падку ~бы — в слу́чае нужды́ (на́добности);

адчува́ць ~бу — испы́тывать нужду́;

◊ па сваёй ~бе — за есте́ственной на́добностью

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

патрэ́ба, ‑ы, ж.

Неабходнасць чаго‑н., патрэбнасць. Лабановіч, наколькі мог, тлумачыў старасту, што і дзяўчаткам таксама вучыцца трэба, і даводзіў, скуль гэта патрэба вынікае. Колас. [Кацярына:] Я не так сабе прыйшла, патрэба ёсць. Крапіва. [Андрэй] ніяк не мог уцяміць, якая патрэба прывяла да яго самога Мікалая Мікалаевіча. Грахоўскі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

патрэ́ба ж.

1. (патрэбнасць) Bedürfnis n -ses, -se, Bedárf m -(e)s; Nótwendigkeit -, -en (неабходнасць);

калі́ ёсць патрэ́ба nötigen falls, wenn nötig, wenn es daráuf ánkommt;

мець патрэ́бу Bedürfnis há ben (у чым-н. nach D), etw. nötig háben, etw. benötigen;

зго́дна з патрэ́бай (je) nach Bedárf [nach Bedürfnis];

звыш патрэ́бы über Be dárf;

у вы́падку патрэ́бы beí Bedárf;

у гэ́тым няма́ нія́кай патрэ́бы es ist gar nicht nötig;

2. разм. (натуральная) natürliches Bedürf nis; Nótdurft f -;

◊

няма́ патрэ́бы! разм. macht nichts! kéine Úrsache!

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

Патрэ́ба, патрэ́б, патрэ́ба ’неабходнасць чаго-н., патрэбнасць’ (ТСБМ, Мал., Яруш., Гарэц., Нас., Шат., Сцяшк., ТС, Сл. ПЗБ), ’пільнае пажаданне’ (КЭС, лаг.), ’просьба’ (Сл. ПЗБ), патрабава́ць ’прасіць, дамагацца, прымушаць, загадваць, мець патрэбу’ (ТСБМ, Гарэц., Шат., Касп.; КЭС, лаг.), патрабава́нне ’патрэбнасць’, ’нястача, неабходнасць’, патрэбішча ’тс’; патрэбнік, патрэбніца ’неабходны чалавек’, ’праснак, спечаны на патэльні’ (Нас.). Укр. потре́ба ’неабходнасць’, ’справа, бітва’, рус. потре́бный ’патрэбны’, потре́ба, потре́б ’патрэба’, потребовать, ст.-рус. потрѣба, потреба ’неабходнасць’, ’служэнне’, ’ахвяраванне’, трѣбъ ’патрэбны’, польск. potrzeba ’неабходнасць, патрэба’, ’патрабаванні’, ’бітва’, ’справа’, н.-луж. potrjeba ’неабходнасць’, potrěbnosć ’патрэба’, в.-луж. potrjeba, potrěbnosć ’тс’, potrjebować ’патрабаваць’, чэш. potřeba, potřebovati, potřebný, славац. potreba, potrebný, potrebovať ’тс’, славен. potréba, potrebováti, potrében, potrébnost, серб.-харв. по̏треба, по̀требовати, по̏требан, по̏требност ’тс’, макед. потреба ’неабходнасць’, ’патрэба’, потребен ’неабходны, патрэбны’, балг. потре́ба, потре́бен, потребност. Слова potrěba ўтворана з выразу trěbě byti ’быць патрэбным’, які быў дапоўнены прыназоўнікам po, таму што trěbě разумелася як М. скл., а М. скл. ужываўся толькі з прыназоўнікам. З ро trěbě рэканструяваўся Н. скл. potreba. Ад гэтага назоўніка — potrěbovati, potrěbьnъ і інш. (Махэк₂, 656). Гл. таксама трэба. Пра патрэбна гл. Плотнікаў (Бюлетин, 1976, 72).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

патрэба, неабходнасць; надоба (разм.); дзірка (перан.)

Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)

неабхо́днасць, -і, ж.

Патрэба ў кім-, чым-н.

Прадметы першай неабходнасці.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

потре́бность патрэба, -бы ж.;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

няво́ля, -і, ж.

1. Адсутнасць незалежнасці, свабоды; палон, рабства.

Загінуць у няволі.

2. Патрэба, неабходнасць.

Ахвота горш за няволю (прымаўка).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)