павіліца

т. 11, с. 469

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

Павілі́ца ’павітуха (пустазелле)’ (Касп., Бяльк., Шатал., Мат. Гом.). Рус. смал., вят. повилица, курс., арл. повилика. Рэгулярны дэрыват ад дзеепрыметніка павількпавіць. Адносна суфіксацыі параўн. Мяркулава, Очерки, 107 і наст., дзе яна вызначае суф.‑ица ў назвах гэтых раслін як характэрны для паўн. часткі ўсходнеслав. тэрыторый. Гл. яшчэ Фасмер, 3, 181.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Lbkraut

n -(e)s бат. мару́на, павілі́ца

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

Мару́на маг.павіліца мягкая, Galium moliugo L.’, смал. марэна ’тс’, маг. маруна‑мірпавіліца, маруна сапраўдная, Galium verum L.’ (Кіс.), сувальск. maruna ’тс’. Назва перанесена з расліны марэна ’Rubia tinctoria’, якую звязваюць (гл. Махэк, Jména, 220) з мараць ’пэцкаць’. Аналагічны перанос назвы ў чэш. мове: rměni, řmeníпавіліца’ з maření > mařina ’марэна’. Ва ўкр. мове назва маруна перанесена на рамонак (Matricaria L.) і на пірэтрум дзявочы (Pyrethrum parthenium Sm.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Павіва́льніца ’павітуха (пустазелле)’ (Сцяшк. Сл.). Ад павівальныспавіць з суф. ‑іца. Адносна суф. параўн. павіліца.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Сцверало́мпавіліца сапраўдная, Galium verum L.’ (Касп., Кіс.). Няясна; магчыма, кантамінацыя, параўн. іншыя назвы расліны сцярдзю́шка і сухало́м, гл.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Паву́тка, паву́шкапавіліца’ (Шатал.), паўтка, паву́тка ’тс’ (Сл. Брэс.). Ад асновы павут‑ (параўн. павута, павуцінне) з суф. ‑ка, ‑ушка. Параўн. семантычна укр. паву́тица ’тс’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Пераналёчнік ’маруна (павіліца) сапраўдная, Galiam verum L.’ (вілен., Кіс.). Кантамінаваная назва з перад полем + урочнік (іншая назва гэтай расліны) — расліна любіць расці на сухіх ускрайках лесу, дзе шмат святла.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Сцярдзю́шкапавіліца, Galium boreale L.’ (Кіс.). Няясна; магчыма, дэфармаванае пад уплывам табу *сярдзюшка (ад серца, гл.), параўн. назву аднаго з відаў Galium укр. сердешна трава (Макавецкі, Sł. botan.), параўн. сцвералом, гл.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Паві́ха ’від асакі’ (Сл. ПЗБ), повіхапавіліца’ (ТС). Аддзеяслоўнае ўтварэнне ад *павіхаць < віхаць (гл.)., ’віхляць, хістаць’ і далей да віць. У аснове намінацыі ляжыць ўяўленне аб тонкім хісткім сцябле. Параўн. яшчэ вікла.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)