АХО́ВА НЕ́ТРАЎ,
комплекс арганізацыйных, тэхнічных, эканам., прававых і інш. мерапрыемстваў, накіраваных на рацыянальнае выкарыстанне зямных глыбінь; састаўная частка аховы прыроды. Уключае: выкананне ўстаноўленага заканадаўствам парадку давання нетраў у карыстанне і недапушчэнне самавольнага карыстання імі, паўнату геал. вывучэння, бяспечнае вядзенне работ па выкарыстанні нетраў (ахова атмасферы, водаў, зямной паверхні і інш. аб’ектаў ад шкоднага ўплыву работ); прывядзенне парушаных зямельных участкаў у стан, прыдатны для далейшага выкарыстання; найб. поўнае і рацыянальнае выкарыстанне запасаў карысных выкапняў і спадарожных ім кампанентаў; прадухіленне забруджвання нетраў пры падземным захоўванні, пахаванні адходаў і скіданні сцёкавых водаў; бяспечнае карыстанне нетрамі для насельніцтва і навакольнага асяроддзя. На Беларусі ахова нетраў знаходзіцца на стадыі арганізацыі і юрыд. афармлення. Дзярж. кантроль за аховай нетраў і іх рацыянальным выкарыстаннем ажыццяўляюць органы дзярж. горнага нагляду і інш. Парадак карыстання і аховы нетраў суб’ектамі гаспадарання незалежна ад формаў уласнасці, падпарадкавання і прыналежнасці замацаваны ў Кодэксе Рэспублікі Беларусь аб нетрах (праект; 1995).
т. 2, с. 151
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
го́рны¹, -ая, -ае.
1. гл. гара.
2. Які здабываецца з нетраў зямлі.
Горныя пароды.
3. Які адносіцца да распрацоўкі зямных нетраў.
Г. камбайн.
Горныя работы.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
не́тры
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, множны лік, множналікавы
|
мн. |
| Н. |
не́тры |
| Р. |
не́траў |
| Д. |
не́трам |
| В. |
не́тры |
| Т. |
не́трамі |
| М. |
не́трах |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
не́тра
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
не́тра |
не́тры |
| Р. |
не́тры |
не́траў |
| Д. |
не́тры |
не́трам |
| В. |
не́тру |
не́тры |
| Т. |
не́трай
не́траю |
не́трамі |
| М. |
не́тры |
не́трах |
Крыніцы:
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
маркшэ́йдар, -а, мн. -ы, -аў, м.
Спецыяліст па геадэзічных вымярэннях горных распрацовак і правільнай эксплуатацыі нетраў.
|| прым. маркшэ́йдарскі, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
разве́двальнік, -а, мн. -і, -аў, м. (спец.).
Той, хто займаецца разведваннем нетраў.
Інжынер-р.
|| прым. разве́двальніцкі, -ая, -ае.
Разведвальніцкая партыя геолагаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
мула́т, ‑а, М ‑лаце, м.
Патомак ад шлюбу белых і нетраў.
[Ісп. mulato, ад араб. muvallad — нечыстакроўны араб.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Не́труд ’вялікае непраходнае балота’ і мікратапонім Нетруд (мазыр., БММ, 38). З не і труд ’работа і інш.’ (гл.)? Параўн. нетраў.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
негрыця́нскі, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да нетраў, уласцівы ім. Негрыцянскае насельніцтва. Негрыцянскія звычаі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вы́капень, -пня, м.
1. звычайна мн. (вы́капні, -яў). Мінералы, руда і пад., здабытыя з нетраў зямлі.
Карысныя выкапні.
2. Арганізм, які існаваў у далёкія геалагічныя эпохі і захаваўся ў адкладах зямной кары.
Рэшткі выкапня.
|| прым. выкапнёвы, -ая, -ае.
В. мамант.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)