нет
1. отрицательная част. не;
да и́ли нет? так ці не?;
нет ещё не яшчэ́;
а то нет? разг. а хі́ба́ не?, а хі́ба́ не так?;
ника́к нет уст. не;
2. (не имеется) безл., в знач. сказ. няма́;
у меня́ нет вре́мени у мяне́ няма́ ча́су;
3. в знач. сущ. няма́; нішто́;
свести́ (стеса́ть, спили́ть) на нет зве́сці (счаса́ць, спілава́ць) на нішто́;
◊
слов нет што і каза́ць;
нет и нет, нет как нет няма́ і няма́;
нет того́, что́бы няма́ таго́, каб;
нет, нет да и… няма́, няма́ (не, не) ды і…;
на нет и суда́ нет як няма́, дык няма́;
нет ху́да без добра́ посл. няма́ лі́ха без дабра́.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
Нет ’няма; не’ (Сл. ПЗБ, ТС, Пятк.), ст.-бел. нѣтъ ’тс’ (Полацкая грамата 1399 г.), рус. нет ’тс’, укр. дыял. ніт ’тс’, славац. дыял. niet ’тс’, балг. дыял. нет ’не’ (Спис, на Бълг. ак. на науките. Кл. ист.-филол., кн. 8. София, 1914, 99). Зафіксаваную ў Бібліі Скарыны і ў Евангеллі Цяпінскага (1580) форму нѣтъ Карскі (2–3, 7, 260) выводзіць з ne + je + тоу (гл. не, ёсць, тут); параўн. у апошняга ў паралельных тэкстах: ст.-бел. ничого нетъ, ст.-слав. ничегожѣ есть (гл. таксама Сабалеўскі, Лекции, 249; Праабражэнскі, 1, 596; Фасмер, 3, 67); меркаванні адносна рус. і ўкр. нет/ніт: з ne‑je‑tъ (Шлякаў, РФВ, 21, 230–232) або з ně‑tu (дзе ně < něstь, Міклашыч, 3, 320; Зубаты I, 2, 410), параўн. не́ту ’няма’ (Нас.), рус. дыял. нету ’няма’; выказваецца думка, што абедзве зыходныя формы (з часціцай tъ і прыслоўем tu) былі аўтаномныя, што не выключана іх далейшае збліжэнне (ESSJ SG, 2, 483). Балг. нет ’не’ хутчэй за ўсё паралельнае да дыял. ет ’ёсць’, якое лічаць вытворным ад е ’тс’ з ‑т пад уплывам канчаткаў 3‑й ас. адз. л. дзеясловаў тыпу хо́дит, мислит і пад. (БЕР, 1, 512). Гл. таксама Львоў, РР, 1968, 3, 65.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
плане́та, -ы, ДМ -не́це, мн. -ы, -не́т, ж.
Нябеснае цела, якое рухаецца вакол Сонца і свеціцца адбітым яго святлом.
|| прым. плане́тны, -ая, -ае і планета́рны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
◎ Не́тшта ’вельмі многа, мноства’ (Шат., Жд. 1), нётшто ’многа’ (Жд. 1). Відаць, з нет (гл.) і што, параўн. до нет, на нет ’пра вышэйшую ступень чаго-небудзь’ (ТС).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Нітве́дама ’немаведама’ (мядз., Нар. словатв.). Відаць, з нет (гл.) і ведама (гл. ведаць); пачатак слова — вынік кантамінацыі нет-Хні > ніт
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
мане́та, -ы, ДМ -не́це, мн. -ы, -не́т, ж., таксама зб.
Металічны грашовы знак.
Залатая м.
◊
Адплаціць (плаціць) той жа манетай — адказаць тым жа, такімі ж адносінамі.
Прыняць за чыстую манету — палічыць праўдай, успрыняць усур’ёз.
|| прым. мане́тны, -ая, -ае.
○
Манетны двор — прадпрыемства, якое вырабляе металічныя грошы, медалі і пад.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
Расста́нне ’расставанне’ (ТСБМ), раста́не, у выразе нет раста́ня ’вельмі прыемна’ (брасл., Сл. ПЗБ) семантыка, імаверна, іншая, менавіта ’развітанне’, г. зн. нет раста́ня ’не хочацца развітвацца’; такім чынам, да ростань (гл.), параўн. і растанкі (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Physíkraum
m -(e)s, -räume фізі́чны кабі- не́т (у школе)
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
макаро́на ж., мн. нет макаро́ны ед. нет
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
смята́нка ж., мн. нет сли́вки ед. нет
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)