напе́радзе, прысл. і прыназ.
1. прысл. На нейкай адлегласці перад кім-, чым-н.
Ісці н.
Н. быў лес.
2. прысл. У будучым.
У цябе яшчэ ўсё н.
Н. была цікавая работа.
3. прыназ. з Р. Выражае прасторавыя адносіны: ужыв. пры назве асобы ці прадмета, на некаторай адлегласці перад якімі хто-, што-н. знаходзіцца.
Ісці н. ўсіх.
Сесці н. каго-н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
напе́радзе
1. нареч. впереди́;
н. быў лес — впереди́ был лес;
2. нареч. (в будущем) впереди́;
пра гэ́та гаво́рка н. — об э́том речь впереди́;
3. предлог с род. впереди́, спе́реди;
се́сці н. каго́-не́будзь — сесть впереди́ (спе́реди) кого́-л.
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
напе́радзе, прысл. і прыназ.
1. прысл. На нейкай адлегласці перад кім‑, чым‑н. Наперадзе быў фронт. □ Наперадзе, праз паўкіламетра, шлях браўся направа. Мележ. Дзед Астап ступіў колькі крокаў да невялічкай хвойкі, якая цямнелася наперадзе. Лынькоў. // Паперадзе іншых, перад кім‑, чым‑н. Перад апошнім домам машына, што ішла наперадзе, спынілася. Паслядовіч. // Сярод першых, першым у якой‑н. справе. Матцы хочацца бачыць сваё дзіця ў людскім авангардзе, наперадзе. Ермаловіч. Камуністы наперадзе ўсюды, заўсёды. Танк.
2. прысл. У будучым. Наперадзе цэлае жыццё. У яго ўсё наперадзе. □ Наперадзе многа дарог І шмат далячынь. Колас. // Аб тым, што яшчэ будзе. Наперадзе чакала работа цяжкая і доўгая: малацьба. Чарнышэвіч. Спяшацца асабліва не было чаго, бо прымчалі хутка і дзень быў яшчэ наперадзе. Кулакоўскі.
3. прыназ. з Р. Спалучэнне з прыназ. «наперадзе» выражае прасторавыя адносіны: ужываецца пры назве асобы ці прадмета, на некаторай адлегласці перад якімі хто‑, што‑н. знаходзіцца. Наперадзе палка над галовамі салдат плыў у паветры штандар. Самуйлёнак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
напе́радзеII прыназ vor (D);
ісці́ напе́радзе ўсіх állen vorángehen*
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
напе́радзеI прысл vórn(e); vorán, voráus;
у яго́ яшчэ́ цэ́лае жыццё напе́радзе er hat noch das gánze Lében vor sich
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
пярэ́дні, -яя, -яе.
Звернуты ўперад. які знаходзіцца наперадзе.
Пярэднія лапы. П. край абароны.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
аванга́рд, -а, М -дзе, м.
1. Частка войска або флоту, якая знаходзіцца наперадзе галоўных сіл.
2. перан. Вядучая, найбольш свядомая і актыўная частка якой-н. грамадскай групы, арганізацыі.
◊
У авангардзе — наперадзе, у першых радах.
|| прым. аванга́рдны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
ра́дужны, -ая, -ае.
У выразе: радужная абалонка (спец.) — пярэдняя частка сасудзістай абалонкі вочнага яблыка, якая размешчана наперадзе хрусталіка і вызначае сабой колер вачэй.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
перадавы́, -а́я, -о́е.
1. Які ідзе, знаходзіцца наперадзе астатніх.
П. атрад.
Перадавая лінія.
2. перан. Які стаіць вышэй за іншых па ўзроўні развіцця, прагрэсіўны.
Перадавая тэхніка.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
гарэ́лкі, -лак.
Народная гульня, удзельнікі якой стаяць парамі, а той, хто «гарыць», стаіць наперадзе і па сігнале ловіць аднаго з першай пары, якая разбягаецца ў розныя бакі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)