Verbum

Ме́жды ’паміж’ (Жд. 1, Ян.; смарг., Сл. ПЗБ), ме́жду, мі̂е́жду, мі́жду ’тс’ (Бяльк., ТС, Сл. ПЗБ), мі́жды (кліч., Жыв. сл.; пух., Сл. ПЗБ; ушац., Нар. лекс.), мі́жда ’тс’ (Ян., Нар. Гом., Бяльк.). Укр. міждо, міжда ’тс’ рус. между, пск. межды, смал., арл., перм. ме́жда, межда́, ст.-рус. между (междю) і междо, межды, межди. Запазычаны з ц.-слав. междоу, якое са ст.-слав. междоу ’тс’ — старая форма меснага склону парнага ліку (medju) лексемы medja > мяжа́ (гл.). Параўн. таксама меж (Карскі 2-3, 431; Бернекер, 2, 31; Фасмер, 2, 592; ESSJ SG, 1, 108–110). Мена канчаткаў абумоўлена, відаць, рознымі прычынамі: пераразлажэннем прыназоўніка на меж і да, кантамінацыяй форм міжы і между ці ўспрыманнем канчаткаў ‑да, ‑ды як даўніх часціц прыслоўяў і прыназоўнікаў прасл. da/de/du/dy. Сюды ж мікратапонімы міждарожжа, (па)міждурэчча, паміждарэчча (слаўг., Яшк.).

Межу, ст.-бел. межю́ (1405 г.), межоу (XVI ст.) ’паміж’ (Кар. 1) — беларускі рэфлекс запазычанага ц.-слав. междоу, якое са ст.-слав. междоу ’тс’. Параўн. межды. Да мяжа́ (гл.).

Меж ₁ ’паміж’ (Грыг.) — скарочаная форма (як між) ад межы́, мяжы́, мі́жы́, навагр. мы́жы (Нас., Сл. ПЗБ; Шуба, Прыназ., 38). Укр. меж, ме́жи́, рус. паўн. меж, пск., цвяр. ме́жи́, ст.-рус. межь > ст.-польск. między, каш. mjidzë, памор. mjizä, midzë, midzy, н.-луж. mjaz(y), в.-луж. mjez(e), ст.-чэш., чэш. mezi, славац. medzi, славен. mèd, mèj, старое meji, серб.-харв. старое међ(и) (суч. серб.-харв. мѐђу, чак. meju, ст.-чак., ст.-шток. meu), паўн. і паўн.-зах. серб.-харв. med, meda, макед. кюстандз. меѓи, балг. меж. Гістарычна гэта застылая форма меснага склону адз. ліку — medjі (захавалася ў ст.-серб. мове з XVI ст. — meu: nenaviden biti meu puku nevernomu) ад прасл. лексемы medja > бел. мяжа́ (гл.), якая ў якасці прызоўніка ўжывалася ў ст.-бел. і вядома ў суч. бел. мове ў спалучэнні з назоўнікамі ў род., тв. і (рэдка) він. склонах (Карскі 2-3, 431; ён жа, Труды, 312). І.‑е. адпаведнікі: ст.-інд. mághyē, авест. maidya, ст.-грэч. аркадск. μέσουν ’пасярэдзіне, паміж’, лац. medius ’сярэдні’, гоц. midjis ’які ляжыць пасярэдзіне’, ням. Mitte ’сярэдзіна’ (Міклашыч, 181; Голуб-Копечны, 221; Зубаты, Studie, 2, 50; Мее, MSL, 20, 124–134; Бернекер, 2, 32; Фасмер, 2, 592; Махэк₂, 361; ESSJ SG, 1, 108–110). Гл. таксама межды, між, міз.

Меж ₂ ’колькасць канапель, якая бярэцца адзін раз для таго, каб мяць іх нагамі’ (ельск., ЛАПП). Відавочна, скажонае польск. mierza ’мера’.