матэрыя́л, -у, мн. -ы, -аў, м.

1. Прадметы, рэчывы, з якіх будуецца, вырабляецца што-н.; сыравіна.

Будаўнічы м.

2. перан. Розныя звесткі, крыніцы, якія служаць асновай для чаго-н.

М. для назірання.

Гістарычны м.

3. звычайна мн. Збор звестак, дакументаў па якім-н. пытанні.

Матэрыялы з’езда.

4. Тканы або трыкатажны выраб, прызначаны для шытва.

М. на сукенку.

|| прым. матэрыя́льны, -ая, -ае (да 1 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

матэрыя́л, -лу м., в разн. знач. материа́л;

будаўні́чы м. — строи́тельный материа́л;

м. на суке́нку — материа́л на пла́тье;

м. для выступле́ння — материа́л для выступле́ния;

іне́ртныя ~лы — ине́ртные материа́лы

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

матэрыя́л, ‑у, м.

1. Прадмет, рэчыва, сыравіна, з якіх будуецца, вырабляецца што‑н. Будаўнічы матэрыял. □ Лесапілка так забіта матэрыялам, што нават невядома, калі тыя дошкі будуць напілаваны. Васілевіч.

2. Розныя звесткі, крыніцы, якія служаць асновай для чаго‑н., доказам чаго‑н. Гістарычны матэрыял для рамана. □ У архіве [Багушэвіча] вялікае месца займаюць матэрыялы па беларускаму фальклору, сабраныя самім паэтам. Ларчанка. Мне давялося пазнаёміцца з навуковымі матэрыяламі Чарнаморскага запаведніка на Украіне, у вусці Дняпра, з якіх відаць, што чайкі сапраўды знішчаюць у вялікай колькасці насякомых, шкодных для сельскай і лясной гаспадаркі. В. Вольскі. Дзяўчына разгортвала газету і чытала найбольш цікавыя матэрыялы, расказвала аб важных падзеях, што адбываюцца ў свеце. Шчарбатаў. // звычайна мн. (матэрыя́лы, ‑аў). Збор звестак, дакументаў па якому‑н. пытанню. Матэрыялы XXV з’езда КПСС. □ Дзікавіцкі дастаў з шуфляды папку з матэрыяламі і падаў яе Шаманскаму. Дуброўскі.

3. Тканіна, матэрыя. Хлопцы былі ў новых касцюмах, дзяўчаты ў прыгожых сукенках з дарагіх матэрыялаў, пашытых па апошняй модзе. В. Вольскі.

•••

Інертныя матэрыялы — рэчывы (пясок, гравій, шчэбень і інш.), якія ўваходзяць у склад будаўнічых раствораў, бетонаў і пад. у якасці запаўніцеляў.

Супраціўленне матэрыялаў гл. супраціўленне.

[Ад лац. materialis.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

матэрыя́л м

1. (прадмет, рэчыва) Materil n -s, -i¦en, Stoff m -(e)s, -e; Wrkstoff m;

будаўні́чы матэрыя́л Bustoff m, Bumaterial n;

гару́чы матэрыя́л Brnnstoff m;

паса́дачны матэрыя́л с.-г. Pflnzgut n -(e)s, Stzgut n;

пасяўны́ матэрыя́л Satgut n;

зма́зачны матэрыя́л Schmerstoff m;

перавя́зачны матэрыя́л Verbnd(s)zeug n -(e)s, Verbndstoff m;

супраціўле́нне матэрыя́лаў (супрамат) Fstigkeit f -; Fstigkeitslehre f - (вучэбная дысцыпліна);

2. (тканіна) Stoff m -(e)s, -e;

падкла́дачны матэрыя́л Ftter n -s; Ftterstoff m;

3. (звесткі) Materil n -s, -i¦en; Stff m -(e)s, -e;

лі́чбавы матэрыя́л Zhlenmaterial n;

вучэ́бны матэрыя́л Lhrstoff m, Únterrichtsstoff m;

ко́лькасць вучэ́бнага матэрыя́лу (вучэбнай праграмы) пед Pnsum n -s, -sen або -sa

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)

Матэры́ял, матэрʼя́л, мацерʼя́лматэрыял, матэрыя’ (смарг., брасл., Сл. ПЗБ; Яруш., ТСБМ), матарыя́л ’цяслярскі будаўнічы матэрыял’ (Шат.); ст.-бел. материальный (материялный, матерыялный), ’матэрыяльны’ (пач. XVII ст.) запазычана са ст.-польск. materyjalny, якое з с.-лац. materialus < лац. māteriālis < māteria > матэрыя (гл.) (Булыка, Лекс. запазыч., 195). Форма мацерʼя́л з рус. мовы, як і матэрыялізм (Крукоўскі, Уплыў, 81).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

баля́снік, -у, м.

Матэрыял для вырабу баляс.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

абвя́зачны, -ая, -ае.

Прызначаны для абвязвання.

А. матэрыял.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

материа́л в разн. знач. матэрыя́л, -лу м.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

шо́вный спец. шыўны́;

шо́вный материа́л шыўны́ матэрыя́л.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

уцяпля́льнік, -а, мн. -і, -аў, м. (спец.).

Уцяпляльны матэрыял.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)