матэ́рыя

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне

адз.
Н. матэ́рыя
Р. матэ́рыі
Д. матэ́рыі
В. матэ́рыю
Т. матэ́рыяй
матэ́рыяю
М. матэ́рыі

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

матэ́рыя, -і, ж.

1. Аб’ектыўная рэальнасць, якая існуе па-за чалавечай свядомасцю і незалежна ад яе.

Формы існавання матэрыі.

2. Рэчыва, з якога складаюцца фізічныя целы прыроды.

Будова матэрыі.

3. Тканіна, матэрыял (у 4 знач.; разм.).

4. перан. Прадмет размовы, тэма.

Гутарыць аб высокай матэрыі.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

матэ́рыя ж.

1. филос. мате́рия;

2. мате́рия, вещество́ ср.;

3. материа́л м., мате́рия;

◊ гавары́ць аб высо́кіх ~рыях — говори́ть о высо́ких мате́риях

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

матэрыя

т. 10, с. 214

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

матэ́рыя, ‑і, ж.

1. Аб’ектыўная рэальнасць, якая існуе паміма і незалежна ад свядомасці чалавека. Матэрыя ёсць філасофская катэгорыя для абазначэння аб’ектыўнай рэальнасці, якая дадзена чалавеку ў адчуваннях яго, якая капіруецца, фатаграфуецца, адлюстроўваецца нашымі адчуваннямі, існуючымі незалежна ад іх. Ленін.

2. Спец. Рэчыва, з якога складаюцца фізічныя целы прыроды. Будова матэрыі.

3. Разм. Тканіна; матэрыял. Чысценькае, хоць і з простай матэрыі, адзенне [дзяўчыны] гэтак прыемна кідалася ў вочы. Нікановіч.

4. перан. Разм. Прадмет размовы; тэма. [Валасны пісар:] — Ну што, гаспадзін настаўнік, аб высокай матэрыі з мужыкамі гутарыце?.. Чарот.

[Лац. materia.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

матэ́рыя ж

1. філас, тс перан Matéri¦e f -, Grúndstoff m -(e)s, Úrstoff m;

◊ гавары́ць пра высо́кія матэ́рыі über geléhrte [abstrákte] Dínge réden;

2. (тканіна) Stoff m -(e)s, -e, Textílware f -, -n

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

матэрыя

Том: 17, старонка: 288.

img/17/17-288_1374_Матэрыя.jpg

Гістарычны слоўнік беларускай мовы (1982–2017)

матэ́рыя

(лац. materia)

1) навакольны свет, які ўспрымаецца нашымі пачуццямі і існуе незалежна ад іх;

2) рэчыва, з якога складаюцца фізічныя целы;

3) тканіна;

4) перан. прадмет размовы.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

Матэрыя ’аб’ектыўная рэальнасць, якая існуе незалежна ад свядомасці чалавека’, ’рэчыва, з якога складаюцца фізічныя целы прыроды’, ’тканіна, матэрыял’, ’шаўковая тканіна’ (ТСБМ, Нас.), ’кроў’, ’гной з раны, сукравіца’ (Нас.; смарг. Шатал.; шальч., Сл. ПЗБ), матэравы ’тканкавы’ (Нас.), ст.-бел. материя (матерея, матерыя, матэрыя) ’матэрыя’ (XVI ст.). Запазычаны са ст.-польск. materyja ’тс’ (Краўчук, Праблемы філал., 60; Булыка, Лекс. запазыч., 191), якое з с.-лац. māteria ’рэчыва’, першаснае значэнне ’будаўнічае дрэва’, якое лічылася «маткай» (= асновай) усяго (Жураўскі, Зб. Крапіве, 142; Голуб-Ліер, 306).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

матэ́рыя

(лац. materia)

1) аб’ектыўная рэальнасць, якая існуе паміма і незалежна ад свядомасці чалавека;

2) рэчыва, з якога складаюцца фізічныя целы (напр. будова матэрыі);

3) тканіна (напр. сінтэтычная м.);

4) перан. прадмет размовы (напр. гаварыць аб высокіх матэрыях).

Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)