Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
параты́ф, -у, м.
Інфекцыйная кішэчная хвароба, роднасная з брушным тыфам.
|| прым. паратыфо́зны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
кішэ́чны
прыметнік, адносны
|
адз. |
мн. |
| м. |
ж. |
н. |
- |
| Н. |
кішэ́чны |
кішэ́чная |
кішэ́чнае |
кішэ́чныя |
| Р. |
кішэ́чнага |
кішэ́чнай
кішэ́чнае |
кішэ́чнага |
кішэ́чных |
| Д. |
кішэ́чнаму |
кішэ́чнай |
кішэ́чнаму |
кішэ́чным |
| В. |
кішэ́чны (неадуш.) |
кішэ́чную |
кішэ́чнае |
кішэ́чныя (неадуш.) |
| Т. |
кішэ́чным |
кішэ́чнай
кішэ́чнаю |
кішэ́чным |
кішэ́чнымі |
| М. |
кішэ́чным |
кішэ́чнай |
кішэ́чным |
кішэ́чных |
Крыніцы:
prym2009,
sbm2012,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
кі́шачны і кішэ́чны, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да кішак, кішэчніка. Кішачныя захворванні. Кішэчная палачка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
хале́ра, -ы, ж.
1. Востразаразная кішэчная хвароба, якая суправаджаецца рвотай, паносам, агульным парушэннем дзейнасці арганізма.
2. Ужыв. як лаянкавае слова (разм., груб.).
Х. яго ведае.
|| прым. хале́рны, -ая, -ае (да 1 знач.).
Халерная эпідэмія.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
БАЦЫЛІ́Н,
антыбіётык, які выпрацоўвае сянная палачка (Bacillus subtilis). Паводле хім. саставу — поліпептыд. Уздзейнічае на грамстаноўчыя (стафілакокі) і грамадмоўныя (кішэчная палачка) бактэрыі. Шырока не выкарыстоўваецца (інактывуецца пры наяўнасці бялковых рэчываў крыві і сывараткі).
т. 2, с. 360
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
obstruction [əbˈstrʌkʃn] n.
1. перашко́да, замі́нка
2. загаро́да, загрува́шчанне; перашко́да;
The car was parked on the pavement, causing an obstruction. Машыну прыпар кавалі на тратуары, з-за чаго ўтварыўся затор.
3. med. непрахо́днасць; закупо́рка; запо́р;
an intestinal obstruction кішэ́чная непрахо́днасць, кішэ́чны запо́р
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
ГА́СТРУЛА
(позналац. gastrula ад грэч. gastēr страўнік),
зародак шматклетачнага жывёльнага арганізма ў перыяд гаструляцыі; адна са стадый зародкавага развіцця. Упершыню апісаў А.А.Кавалеўскі ў 1865 пад назвай «кішэчная лічынка». Вылучаюць этапы ранняй (пасля бластулы), сярэдняй і позняй гаструлы. На апошнім этапе гаструла складаецца з двух слаёў клетак — вонкавага (першасная эктадэрма) і ўнутранага (першасная энтадэрма); у большасці жывёл да іх далучаецца трэці слой (мезадэрма). Унутраная поласць гаструлы (гастрацэль) трансфармуецца ў поласць кішэчніка, злучаецца з вонкавым асяроддзем праз бластапор — адтуліну першаснага рота.
т. 5, с. 85
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ГРЫ́ЖА,
выпучванне ўнутр. органаў або іх тканак праз адтуліны ў анатамічных утварэннях у міжмышачную клятчатку, поласці, пад скуру.
Бывае прыроджаная і набытая; траўматычная, штучная, пасляаперацыйная; поўная і няпоўная і інш. Паводле лакалізацыі адрозніваюць грыжу галаўнога і спіннога мозга, жывата (пахвінная, сцегнавая, эпігастральная, пупочная, сядалішчная і інш.), мышцаў. Утварэнню набытай грыжы садзейнічаюць прыроджаная слабасць пэўных анатамічных абласцей, цяжкая фіз. праца, знясіленне, траўмы. Лячэнне хірургічнае. Хворыя, якім проціпаказана аперацыя, носяць бандаж. Ускладненні: ушчамленне грыжы, магчыма кішэчная непраходнасць грыжы, запаленне і інш.
А.У.Руцкі.
т. 5, с. 478
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
хале́ра, ‑ы, ж.
1. Вострая інфекцыйная кішэчная хвароба, якая суправаджаецца рвотай, паносам. // Эпідэмія гэтай хваробы. У вёску ўвалілася халера.
2. Разм. груб. Ужываецца як лаянкавае слова. [Рыгор:] Шпіёна ловім. Мы стаім на сваім месцы, а ён не ідзе, халера. Чорны. [Клаўдзя:] — Прызнаюся, таіла тады думачку ў сабе, што Павел ужо мой будзе, а ён... да цябе [Дуняхі], халеры, прысох. Ракітны.
•••
Адна халера — тое самае, усё роўна.
Да халеры — вельмі многа.
Халера яго (цябе, яе, вас, іх) ведае — тое, што і бог яго (цябе, яе, вас, іх) ведае (гл. бог).
[Лац. choléra.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)