Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
кі́шка, -і, ДМ -шцы, мн. -і, -шак, ж.
1. Эластычная трубка — частка органаў стрававання ў чалавека, жывёлін.
Тонкая к.
2. Гумавая або брызентавая трубка для падачы вады (разм.).
Пажарная к.
◊
Кішка тонка (тонкая)у каго (разм.) — не хапае сіл, сродкаў і пад., каб зрабіць што-н.
Кішкі марш іграюць (разм., жарт.) — пра моцнае адчуванне голаду.
|| прым.кі́шачны, -ая, -ае (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
кі́шкаж.
1.анат. кишка́;
то́нкая к. — то́нкая кишка́;
2.разг. кишка́, рука́в м., шланг м.;
○ прама́я к. — пряма́я кишка́;
абадо́чная к. — анат. ободо́чная кишка́;
дванаццаціпе́рсная к. — двенадцатипе́рстная кишка́;
заваро́т кі́шак — за́ворот кишо́к;
сляпа́я к. — слепа́я кишка́;
◊ к. то́нкая — (у каго) кишка́ тонка́ (у кого);
вы́матаць (усе́) ~кі — вы́мотать (все) кишки́;
вы́пусціць ~кі — вы́пустить кишки́;
парва́ць ~кі са сме́ху — надорва́ть живо́тики;
~кі марш ігра́юць — живо́т подвело́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
кі́шка, ‑і, ДМ ‑шцы, Рмн. ‑шак; ж.
1. Эластычная трубка, якая з’яўляецца часткай стрававальнага апарата ў чалавека і жывёл. Тонкая кішка. Тоўстая кішка.
2.Разм. Рызінавая або брызентавая трубка для падачы вады; рукаў. Нарыхтаваўшы кішку, Пажарнікі збянтэжыліся крышку: А дзе ж пажар?Крапіва.
•••
Абадочная кішка — частка тоўстай кішкі ад сляпой да прамой, якая акружае тонкія кішкі ў выглядзе вобада.
Дванаццаціперсная кішка — частка тонкай кішкі чалавека, якая пачынаецца ад страўніка (назву атрымала ад даўжыні, роўнай 12 пярстам, г. зн. пальцам, у іх папярочніку).
Заварот кішакгл. заварот.
Сляпая кішка — пачатковая частка тоўстага кішэчніка, якая мае чэрвепадобны адростак (апендыкс).
Выматаць (усе) кішкігл. выматаць.
Выпусціць кішкігл. выпусціць.
Ірваць кішкігл. ірваць.
Кішка тонка (тонкая)укаго — не хапае сіл, здольнасцей, сродкаў, каб зрабіць што‑н.
Кішкі марш іграюць — пра моцнае адчуванне голаду, хаценне есці.
Пераесці (ад’есці) кішкікамугл. пераесці.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кі́шкаж.
1.анат. Darm m -(e)s, Därme;
то́нкая кі́шка Dünndarm m;
дванаццаціпе́рсная кі́шка Zwölffíngerdarm m;
то́ўстая кі́шка Díckdarm m;
сляпа́я кі́шка Blínddarm m;
прама́я кі́шка Mástdarm m;
запале́нне кі́шак Dármkatarr(h) m -s, Dármentzündung f -, -en, Enterítis f -;
непрахо́днасць кі́шкі Dármverschluss m -es;
2. (шланг) Schlauch m -(e)s, Schläuche;
пажа́рная кі́шка Féuerwehrschlauch m;
◊
вы́пусціць каму-н кі́шкіj-m den Gáraus máchen
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
Кі́шка1 ’частка стрававальнага апарата’ (ТСБМ, Мат. Гом., ТС, Сл. паўн.-зах., Грыг., Бяльк., Яруш.). Укр.кишка, рус.кишка ’тс’, балг.кишка ’квач для ўвільгатнення пальцаў пры прадзенні’, польск.kiszka ’кішка’, чэш.kyška ’тс’, палаб.tʼai̯sə (< *kyša) ’нырка’. Надзейнай этымалогіі не існуе. Ст.-інд.kósthaḥ ’вантробы’ не мае словаўтваральнага тлумачэння (ад і.-е.*(s)keu̯‑ ’пакрываць’). Гл. Бернекер, 679; Покарны, 951–953. Да іншага індаеўрапейскага архетыпа ўзводзіць прасл.kyšьka Янзен (ZfSIPh, 15, 49–60): і.-е.*keu̯ *kū‑s ’выпукласць’. Нельга лічыць таксама надзейным супастаўленне з прасл.kyšěti ’кішэць’ (гл. кішэць) (Брукнер, 231). Існуе магчымасць больш простай версіі. Балг.кишка ’квач для ўвільгатнення пальцаў’, бясспрэчна, да киша ’слота, хлюпа’ (серб.-харв.кѝшати ’мачыць, размочваць’). Параўн. польск.kiszka ’кіслае малако’, чэш.kyška ’тс’. Гэта, магчыма, значыць, што старажытны чалавек меў некаторае ўяўленне пра наяўнасць брадзільных працэсаў у кішэчніку (параўн. Янзен, 59–60).