АМІ́ДЫ КІСЛО́Т,

вытворныя кіслародазмяшчальных кіслот, у малекуле якіх гідраксільная група ОН замешчана амінагрупай NH2. Нейтральныя рэчывы. Аміды кіслот неарганічныя: сульфамінавая к-та H2NSO2OH, трыамідафосфарная к-та OP(NH2)3. Да амідаў кіслот арган. належаць: фармамід, ацэтамід CH3CONH2, мачавіна, акрыламід і інш. Вядомы аміды сульфакіслот (напр., бензолсульфамід C6H5SO2NH2). Аміды кіслот атрымліваюць дэгідратацыяй амоніевых соляў ці ўзаемадзеяннем аміяку або амінаў з вытворнымі адпаведных кіслот. Выкарыстоўваюцца ў вытв-сці сульфмідных прэпаратаў і поліамідаў.

т. 1, с. 316

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

трыкарбонавых кіслот цыкл

т. 15, с. 547

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

кіслата́

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне

адз. мн.
Н. кіслата́ кісло́ты
Р. кіслаты́ кісло́т
Д. кіслаце́ кісло́там
В. кіслату́ кісло́ты
Т. кіслато́й
кіслато́ю		 кісло́тамі
М. кіслаце́ кісло́тах

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

бара́ты, ‑аў.

Група мінералаў, якія з’яўляюцца солямі борных кіслот.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

нітрабензо́л, ‑у, м.

Спец. Алеістая ядавітая вадкасць з пахам горкага міндаля, якая атрымліваецца шляхам уздзеяння азотнай і сернай кіслот на бензол.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ла́кмус, -у, м. (спец.).

Фарбавальнае рэчыва, якое змяняе колер насычанай ім паперы пад дзеяннем кіслот на чырвоны, а пад дзеяннем шчолачаў — на сіні колер.

|| прым. ла́кмусавы, -ая, -ае.

○

Лакмусавая папера — папера, пакрытая лакмусам.

◊

Лакмусавая паперка — сродак выяўлення, праверкі адносін паміж кім-н. і інш.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

ла́кмус, ‑у, м.

Спец.

1. Фарба, якая пад дзеяннем кіслот набывае чырвоны, а пад дзеяннем шчолачаў сіні колер.

2. Тое, што і лакмусавая папера (гл. папера).

[Гал. lakmoes.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ца́рскі, -ая, -ае.

1. гл. цар.

2. Які адносіцца да манархіі на чале з царом.

Царская Расія.

Ц. рэжым.

3. перан. Вельмі багаты, раскошны.

Ц. абед.

○ Царская гарэлка — сумесь салянай і азотнай кіслот, якая растварае золата, плаціну і іншыя металы.

Царскія дзверы — пярэднія дзверы ў царкоўным іканастасе, што вядуць у алтар.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

ядро́вы, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да ядра, з’яўляецца ядром (у 1, 2 знач.). Ядровая частка плода.

•••

Ядровае мыла (спец.) — вышэйшы сорт гаспадарчага мыла з вялікай колькасцю тлушчавых кіслот.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

нейтраліза́цыя, ‑і, ж.

1. Дзеянне паводле дзеясл. нейтралізаваць (у 1 знач.). Нейтралізацыя тэрыторыі.

2. Хімічная рэакцыя ўзаемадзеяння кіслот з асновамі, у выніку якой утвараюцца солі і раствор набывае нейтральны характар.

[Фр. neutralisation.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)