крану́ць

дзеяслоў, пераходны/непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Будучы час
адз. мн.
1-я ас. крану́ кранё́м
2-я ас. кране́ш краняце́
3-я ас. кране́ крану́ць
Прошлы час
м. крану́ў крану́лі
ж. крану́ла
н. крану́ла
Загадны лад
2-я ас. крані́ крані́це
Дзеепрыслоўе
прош. час крану́ўшы

Крыніцы: dzsl2007, krapivabr2012, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

крану́ць сов.

1. (дотронуться) тро́нуть, заде́ть, косну́ться (чего);

к. каго́-не́будзь за плячо́ — тро́нуть кого́-л. за плечо́; косну́ться чьего́-л. плеча́;

2. (с места) тро́нуть, дви́нуть;

3. перен. (вызвать глубокое чувство) тро́нуть;

яго́ апавяда́нне ~ну́ла нас — его́ расска́з тро́нул нас;

4. (попортить) тро́нуть;

маро́з ~ну́ў кве́ткі — моро́з тро́нул цветы́;

◊ па́льцам не к. — (каго) па́льцем не тро́нуть (кого);

к. за жыво́е — заде́ть за живо́е;

не к. валаска́ — не тро́нуть волоска́

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

крану́ць, ‑ну, ‑неш, ‑не; ‑нём, ‑няце.

Зак. да кранаць.

•••

Пальцам не крануць каго — не прычыніць ніякай шкоды каму‑н.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

крану́ць berühren vt, ánfassen vt, ánrühren vt;

◊ (і) па́льцам не крану́ць nicht ánrühren, nicht berühren

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

крана́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; незак., каго-што.

1. Датыкацца, дакранацца да каго-, чаго-н.; чапаць.

К. рукой.

Нельга к. ядавітыя расліны.

2. Парушаць чый-н. спакой, турбаваць; закранаць каго-, што-н. у гутарцы, прамове.

Яна не хацела кранаць маці.

Аграном кранаў пытанні ўрадлівасці глебы.

3. перан. Хваляваць, расчульваць.

Маё сэрца кранаюць родныя краявіды.

4. Прыводзіць у рух.

Паравоз кранае вагоны.

|| зак. крану́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні́; -ну́ты.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

крануць, зачапіць

Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)

крану́ты, ‑ая, ‑ае.

Дзеепрым. зал. пр. ад крануць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Таркану́ць ’торкнуць’ (ТСБМ), ’крануць’ (Варл., Пятк. 2), ’крануць (каня лейцамі)’ (Янк. 2), ’крануць, варухнуць, чапануць’, ’клюнуць (рыбацкае)’ (Янк. 3.), торкену́ць ’таўхануць, штурхнуць’, торкну́ць ’крануць, ’штурхнуць’. Гл. тарка́ць.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

рухану́ць

‘крануць, варухнуць каго-небудзь, што-небудзь’

дзеяслоў, пераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Будучы час
адз. мн.
1-я ас. рухану́ руханё́м
2-я ас. рухане́ш руханяце́
3-я ас. рухане́ рухану́ць
Прошлы час
м. рухану́ў рухану́лі
ж. рухану́ла
н. рухану́ла
Загадны лад
2-я ас. рухані́ рухані́це
Дзеепрыслоўе
прош. час рухану́ўшы

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

rozczulić

зак. расчуліць; крануць

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)