катыё́н

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне

адз. мн.
Н. катыё́н катыё́ны
Р. катыё́ну катыё́наў
Д. катыё́ну катыё́нам
В. катыё́н катыё́ны
Т. катыё́нам катыё́намі
М. катыё́не катыё́нах

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, piskunou2012, sbm2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

катыён, -ну м., физ., хим. катио́н

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

катыён

т. 8, с. 179

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

ГІДРО́НІЙ-КАТЫЁН,

гл. Гідраксоній.

т. 5, с. 240

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

катио́н физ., хим. катыён, -на м.;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

АМО́НІЙ,

амонію катыён, складаны катыён агульнай формулы [RR​1NR​2R​3]​+, дзе R, R​1, R​2, R​3 — вадарод, алкіл, арыл. Катыён [NH4]​+, які існуе ў водных растворах аміяку, у саставе малекул неарган. і арган. злучэнняў адыгрывае ролю аднавалентнага металу, напр. гідраксід амонію (NH4OH), сульфат амонію [(NH4)2SO4], ацэтат амонію (CH3COONH4) і інш. Амоній з алкіл- і арыл-радыкаламі — катыён амоніевых соляў (гл. Амонію злучэнні).

т. 1, с. 320

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

cation

[ˈkæt,aɪən]

n.

катыён -а m., дада́тны іён

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

катыяні́т

(ад катыён)

іаніт, здольны абменьваць свае дадатна зараджаныя іоны на іоны знешняга асяроддзя.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

ГАЛЫ́Н,

комплексныя злучэнні, крышталегідраты двайных сульфатаў саставу M​1M​III(SO4)2∙12H2O ці M​I2SO4 × M2​III(SO4)3∙24H2O (M​I — адназарадны катыён: Na​+, K​+, Rb​+, Cs​+, NH4​+ і інш.; M​III — трохзарадны катыён: Al​3+, Cr​3+, Fe​3+, Ga​3+ і інш.). Існуюць таксама селенатны галын саставу M​IM​III(SeO4)2∙12H2O і т.зв. псеўдагалын, які ўтвараюць двухзарадныя катыёны, напр. FeSO4xAl2(SO4)3∙24H2O.

Вядома некалькі дзесяткаў галынаў. Пры звычайных умовах устойлівыя крышт. рэчывы з вяжучым, кіслым смакам. На ўласцівасці галынаў больш значна ўплывае адназарадны катыён M​+, У галынаў, якія маюць аднолькавы катыён M​3+, у радзе Na, K, NH4, Rb, Cs растваральнасць у вадзе памяншаецца, т-ра плаўлення і тэрмічная ўстойлівасць павялічваюцца (напр., алюманатрыевы галын мае tпл 61 °C, алюмацэзіевы — 117 °C). Пры награванні плавяцца ў крышталізацыйнай вадзе, потым дэгідратуюць у 2 ці некалькі стадый. Прадукт дэгідратацыі — галын бязводны ці палены.

У прыродзе трапляецца алюмакаліевы, алюманатрыевы (мінерал чэрмігіт). Выкарыстоўваюць у асн. алюмініевы галын, хромава-каліевы (гл. Хромавы галын) і жалеза-амоніевы для дублення скуры, праклейвання паперы, як пратраву пры фарбаванні тканін, каагулянты пры водаачыстцы, рэактывы ў фатаграфіі.

І.В.Боднар.

т. 4, с. 475

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

ГІДРАКСО́НІЙ,

гідроній-катыён, адратаваная форма іона вадароду (пратона), H3O​+. Утвараецца па донарна-акцэптарным механізме пры ўзаемадзеянні пратона з малекулай вады. Існуе ў водных растворах кіслот. Удзельнічае ў многіх рэакцыях (напр., гідролізе), якія каталізуюцца к-тамі.

т. 5, с. 226

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)