зы́рыць
дзеяслоў, непераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
зы́ру |
зы́рым |
| 2-я ас. |
зы́рыш |
зы́рыце |
| 3-я ас. |
зы́рыць |
зы́раць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
зы́рыў |
зы́рылі |
| ж. |
зы́рыла |
| н. |
зы́рыла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
зы́р |
зы́рце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
зы́рачы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
зы́рыць несов., разг.
1. в разн. знач. гнать; (о ветре, течении — ещё) нести́;
2. безл. нести́;
на сярэ́дзіне ракі́ так з. — на середи́не реки́ так несёт
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
зы́рыць, ‑ру, ‑рыш, ‑рыць; незак.
Абл. Тое, што і зырыцца. Пахаджвае важна, узяўшыся ў бокі, І зырыць наўкруг спрактыкованым вокам. Маеўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Вы́зырка ’вышка, маяк’ (З нар. сл., брэсц.). Ад вы́зырыць ’выглядзець’ пры дапамозе суф. ‑ка. Параўн. зырыць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Празы́рыць ’прагнаць энергічна, не даючы апамятацца’ (Янк. 2; Мат. Гом.). Да зырыць ’дысцыплінаваць’ (Варл., Стан.), гл. зыр.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Назы́рны ’неадчэпны, надакучлівы’ (Сцяшк.). Няясна. Па структуры вельмі падобна да настырны; магчыма, да зырыць, зырыцца ’пільна ўглядацца’, што ў сваю чаргу *гыеіі ’глядзець’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Зыр 1 ’адкрытае месца’. Параўн. укр. зір ’зрок’. Апафанічны варыянт кораня, прадстаўленага ў зрок, зрэнка, зара, зорка (гл.) са ступенню i > y.
Зыр 2 ’халодны, пранізлівы вецер’, зы́рыць ’прыпякаць (пра мароз)’, зы́рка ’горача’ (Сл. паўн.-зах.), зыр ’гарачыня, спёка, жар’ (тураў., ТС). Верагодна, перанос ад зыр 1, на што ўказваюць антанімічныя значэнні ў розных рэгіёнах.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)