брат прыйшо́ў на ~ну мне — брат пришёл на сме́ну мне;
з. бялі́зны — сме́на (переме́на) белья́;
2. измене́ние ср., переме́на;
рэ́зкая з. надво́р’я — ре́зкое измене́ние (переме́на) пого́ды;
○ з. дэкара́цый — переме́на декора́ций;
з. вех — сме́на вех
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
зме́на, ‑ы, ж.
1.Дзеяннепаводлезнач.дзеясл. змяняць 1 — змяніць, змяняцца — змяніцца. На змену ночы прыйшоў ясны і спакойны сонечны дзень.В. Вольскі.Рана .. нясцерпна балела перад зменай надвор’я.Мехаў.// Паварот да чаго‑н. новага, які наступіў у кім‑, чым‑н.; перамена. Змену ў [краўцу] заўважыў нават Міхал, які прыйшоў да сям’і.Барсток.Пра змены, якія думала Кавалёва ўвесці ў гаспадарцы, ведалі многія.Дуброўскі.
2. Прамежак часу, пасля заканчэння якога адна група людзей (якія працуюць, вучацца, адпачываюць) зменьваецца другой такой групай. Начная змена. Працаваць у дзве змены. Хадзіць у школу ў першую змену. □ Перад канцом змены Сашу выклікалі ў дырэкцыю завода.Шуцько.
3. Група людзей (якія працуюць, вучацца, адпачываюць), што зменьвае другую такую ж групу пасля заканчэння пэўнага прамежку часу. Змена, стаўшы на пост, рапартуе аб поўнай гатоўнасці стаяць да канца.Брыль.
4.перан. Маладое пакаленне, якое павінна замяніць старэйшых у якой‑н. сферы дзейнасці. Камсамольская змена. Рыхтаваць сабе змену. □ Цяпер з такім замілаваннем гляджу на нашу змену маладую.Дубоўка.
5. Камплект абутку, адзення, якія час ад часу мяняюцца. Дзве змены бялізны. □ — Трэба будзе чаравікі купіць і завезці. Няхай змена будзе.Карпаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зме́наж
1. (дзеянне) Wéchsel m -s; Ábfolge f - (падзейі г. д.); Áblösung f -, -en (дзяжурныхі г. д.); Ersátz m -es (замена);
зме́на вартавы́х Wáchablösung f;
зме́на рабо́чых Schíchtwechsel m;
2. (на заводзеі г. д.) Schicht f -, -en;
начна́я зме́на Náchtschicht f;
ра́нішняя зме́на Frühschicht f;
3.перан (маладое пакаленне) Náchwuchs m -(e)s; die júnge Generatión;
4.:
зме́на бялі́зны Wäschegarnitur f -, -en, Wäsche zum Wéchseln
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
змена
Том: 13, старонка: 26.
Гістарычны слоўнік беларускай мовы (1982–2017)
Зме́на ’прамежак часу’ (ТСБМ), ’зменнае поле’, ’здрада’ (Нас.), рус.сме́на, укр.змі́на, польск.zmiana ’змяненне’, ’прамежак часу’, чэш.změna ’змяненне’, славац.zmena ’тс’, славен.zmȇna ’дамоўленасць, размова, гульня; змяненне’, серб.-харв.сме̏на ’змяненне; змена’, балг.смя̀на ’тс’, макед.смена ’тс’. Параўн. ст.-рус.съмѣнити ’змяніць’ (1331 г.), измѣнити ’змяніць’ (1076 г.), ’здрадзіць’ (1076 г.), измѣна ’змяненне’, ’замена’, ’здрада’ (XI ст.). Параўн. серб.-луж.změnić, změniś ’змяніць’. Бязафіксны назоўнік ад дзеяслова змяняць, у якім кантамінаваліся дзве прэфіксальныя формы: sъ‑měnʼati і jьz‑měnʼati; першае значэнне ад першай, інш., асабліва апошняе, верагодна, ад другой. Але магчыма, што значэнне ’здрада’ з рус. Корань měn‑ гл. мена.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
зме́на
1. Вялікае поле аднаго севазвароту, звычайна аддзеленае ад іншых палёў прыроднымі аб'ектамі (лесам, лагчынамі, дарогамі); абшар (Ветк., Рэч., Сен.Касп., Слаўг.). Тое ж плошча, сцеп, абла́га, кушме́нь, кушме́нішча, перала́га, усця́ж, сцяж, наўсця́ж, бок (Слаўг.).
2. Уся зямля аднаго буйнога землеўладальніка ці вялікае поле ў севазвароце адной сялянскай абшчыны (Рэч., Слаўг.).
□ ур. Ліцві́наўская змена (поле) каля в. Заспа Рэч.
Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)
