зе́лье ср., разг. зе́лле, -лля ср.; (травы) зёлкі, -лак ед. нет.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

зелье

Том: 12, старонка: 209.

img/12/12-209_1202_Зелье.jpg

Гістарычны слоўнік беларускай мовы (1982–2017)

любі́знік, -ку м., прост. приворо́тное зе́лье

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

нагаво́рны нагово́рный; приворо́тный;

~нае зе́лле — приворо́тное зе́лье

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

прыгаво́рны уст. колдовско́й;

~нае зе́лле — колдовско́е зе́лье

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

приворо́тныйII уст., обл. нагаво́рны, чараўні́чы;

приворо́тное зе́лье нагаво́рнае зе́лле.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

зёлкі, -лак (ед. зёлка ж.) (травы) зе́лье ср., сна́добье ср.; тра́вник м.

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Трузе́лле ‘нейкая лекавая расліна’: Забалела Марысі галоўка, / Захацела Марыся трузелля (БНТ, Песні Беласточчыны); сюды ж, магчыма, іншы варыянт: trujzièle kapaci (лях., Федар. 5). Параўн. польск. дыял. trójzièleзелье, якое расце за морам і лечыць адным дотыкам’, trutziele, trujziele ‘атрутнае зелье’ (Варш. сл.). Няясна; апошняе схіляе да думкі пра сувязь (народнаэтымалагічную?) з труіць (гл.), параўн. укр. дыял. труйзі́лля ‘атрута, атрутная расліна’ (Адаменка, Діал. студії 7, 195), што не выключае іншых збліжэнняў (Цыхун, Зб. Абрэмскай-Яблонскай, 53), параўн. запісанае на тэрыторыі Літвы рус. трук‑зе́лье ‘расліна (якая?), што выкарыстоўваецца ў народнай медыцыне’ (СРНГ). Гл. тройзелле, трызелле.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

зе́лле ср., разг.

1. сорняки́ мн.;

2. зелёный корм;

3. (настой на травах) зе́лье, сна́добье, лека́рство

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Трызе́лле (try ziéljé) ‘нейкая лекавая расліна’: stau̯ Jesienko try ziélje kapáci (бераст., Федар. 5), тро́йзелле ‘трава лекавая’ (Нар. Гом.), trojzièlje ‘тс’ (клец., лях., Федар. 5), troch‑ziélje ‘тс’, trujziéle ‘тс’ (лях., Федар. 5), трузе́лле ‘тс’ (БНТ, Песні Беласточчыны). Параўн. укр. тризі́лля, троєзі́лля, тройзі́л, тройзі́лля ‘дзяцеліна, Trifolium pratense L.’, труйзі́лля ‘атрутная расліна, атрута’, рус. трое зелье (троѥ зелье усыпающее, да зелье бѣлое а третье черное), польск. trójziele ‘зелле заморскае, якое лечыць ад кожнай немачы адным дотыкам’, trujziele, trutziele ‘атрутная расліна’. Сюды ж, магчыма, чэш. trejzel, trýzel, славен. trizel, харв. trizal ‘жаўтушнік, Erysimum L.’. Відавочна, што пачатак слова ўключае тры (гл.), якое акрамя асноўнага значэння, звязанага з будовай расліны (параўн. укр. трійка ‘дзяцеліна, Trifolium pratense L.’, гл. ЕСУМ, 5, 643), мае пэўную магічную складовую частку, што дае падставы гаварыць пра асобную семантыку траічнасці (Тапароў, Этимология–1977, 3–20). Фанетычная варыянтнасць try‑/tru‑ (Варбат, Исслед., 446) сведчыць пра другасную сувязь з truti (гл. труць), што ўласціва і другой частцы слова (Махэк₂, 655), гл. зелле. Гл. таксама Цыхун, Зб. Абрэмбскай-Яблонскай, 53.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)