заці́снуць

дзеяслоў, пераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Будучы час
адз. мн.
1-я ас. заці́сну заці́снем
2-я ас. заці́снеш заці́снеце
3-я ас. заці́сне заці́снуць
Прошлы час
м. заці́снуў заці́снулі
ж. заці́снула
н. заці́снула
Загадны лад
2-я ас. заці́сні заці́сніце
Дзеепрыслоўе
прош. час заці́снуўшы

Крыніцы: dzsl2007, krapivabr2012, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

заці́снуць, -ну, -неш, -не; -ні́; -нуты; зак.

1. каго-што. Затрымаць, зашчаміць, абхапіўшы з усіх бакоў.

З. манету ў кулаку.

З. болт у ціскі.

2. што. Шчыльна заткнуць, сціснуўшы.

З. вушы далонямі.

З. рот (таксама перан.: не даць свабодна выказацца).

3. што. Паменшыць у аб’ёме або зрабіць больш тугім, сціснуўшы.

З. вузел.

4. перан., каго-што. Абмежаваць свабоду ў чым-н., перашкодзіць развіццю, праяўленню чаго-н.

З. крытыку.

З. ініцыятыву.

5. каго. Ціскаючы, замучыць, задушыць (разм.).

З. у натоўпе.

|| незак. заціска́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

заці́снуць сов.

1. в разн. знач. зажа́ть;

з. болт абцуга́мі — зажа́ть болт клеща́ми;

з. ра́ну тампо́нам — зажа́ть ра́ну тампо́ном;

з. ініцыяты́ву — зажа́ть инициати́ву;

2. (запихнуть) зати́снуть; зати́скать;

3. разг. умертви́ть, задави́ть

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

заці́снуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; зак., каго-што.

1. Абхапіўшы з усіх бакоў, затрымаць дзе‑н., у чым‑н.; зашчаміць. Заціснуў дзед стрэльбу між ног, адрэзаў гамёлку хлеба і сала і сілкуецца. Колас. Малая рука пацягнулася недаверліва, узяла і заціснула ў жмені старую, ужо не хрусткую паперку. Брыль. // перан. Шчыльна акружыўшы, не даць дзейнічаць. [Звяно Сцяпанава] заціснула двух варожых знішчальнікаў, гнала іх наўскасяк ад возера. Алешка.

2. Сціснуўшы, прыціснуўшы чым‑н., шчыльна заткнуць (адтуліну). Заціснуць вушы далонямі. Заціснуць рану тампонам.

3. Сціснуўшы, паменшыць у аб’ёме; зрабіць больш тугім. Андрэй склаў трасянку ў рэзгіны, заціснуў яе. Чарнышэвіч. Сонечка прыгладзіла валасы, падправіла іх пад хустку і тужэй заціснула вузел пад барадою. Пестрак.

4. Разм. Ціскаючы, змучыць; прыдушыць. Заціснуць у натоўпе. // перан. Паставіць у крайне цяжкія абставіны; задушыць. Хай жа вам так не здаецца, Што бяда ўжо і зацісне. Знайце, ліха ператрэцца, І маланкай доля блісне. Купала.

5. перан. Перашкодзіць развіццю, праяўленню чаго‑н. Заціснуць крытыку. Заціснуць ініцыятыву.

•••

Заціснуць рот каму — прымусіць замаўчаць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

заці́снуць гл. заціскаць

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

прышчамі́ць, -чамлю́, -чо́міш, -чо́міць; -чо́млены; зак., каго-што.

Заціснуць, зашчаміць.

П. кату лапу.

|| незак. прышчамля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

зати́снуть сов., разг. заці́снуць, мног. пазаціска́ць; (втолкнуть) заці́снуць, мног. пазаціска́ць, уці́снуць, мног. паўціска́ць;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

пазаціра́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; -а́ны; зак.

1. што. Зацерці, выцерці ўсё, многае.

П. надпісы.

2. каго. Сціснуць, заціснуць усіх, многіх.

Ільды могуць пазаціраць малыя судны.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

заці́снуты, ‑ая, ‑ае.

Дзеепрым. зал. пр. ад заціснуць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

за́ціск, ‑у, м.

Дзеянне паводле знач. дзеясл. заціска́ць — заціснуць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)