зацугля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е; -я́ны; зак., каго (што).

Укласці ў рот каню цуглі, закілзаць.

З. каня.

|| незак. зацу́гліваць, -аю, -аеш, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

зацугля́ць

дзеяслоў, пераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Будучы час
адз. мн.
1-я ас. зацугля́ю зацугля́ем
2-я ас. зацугля́еш зацугля́еце
3-я ас. зацугля́е зацугля́юць
Прошлы час
м. зацугля́ў зацугля́лі
ж. зацугля́ла
н. зацугля́ла
Загадны лад
2-я ас. зацугля́й зацугля́йце
Дзеепрыслоўе
прош. час зацугля́ўшы

Крыніцы: dzsl2007, krapivabr2012, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

зацугля́ць сов. занузда́ть, взнузда́ть

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

зацугля́ць, ‑яю, ‑яеш, ‑яе; зак., каго.

Закласці ў рот каню цуглі; закілзаць. — Зацугляй каня, а то, глядзі, разнясе! — крыкнуў наўздагон селяніну другі фурманшчык. Колас. / у перан. ужыв. Усе дзівіліся, як Юлька зацугляла Анкуду, шалёную дурноту з галавы выбіла. Карамазаў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

зацугля́ць áufzäumen vt, zäumen vt, zügeln vt;

зацугля́ць каня́ ein Pferd áufzäumen

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

зацу́гліваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.

Незак. да зацугляць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

áufzäumen

vt зацугля́ць, закілза́ць

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

okiełzać

зак.

1. забрытаць, надзець аброць; закілзаць; зацугляць; зануздаць;

2. перан. утаймаваць

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

◎ Ну́здзечка ’вуздэчка для язды вярхом, лепшай якасці, з цуглямі’ (Маш.), параўн. укр. нуздечка ’тс’. Ад вуздзечка (гл. вуздэчка) пад уплывам зануздаць ’зацугляць’ (гл. нуздаць), іншы варыянт замены: муздзечкі (Шн. 1), замуздаць (там жа), паводле Карскага (1, 324), па тыпу Школай, Мікста (рус. Николай, Никита), параўн. таксама пастронкі//настрамкі.⇉,

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Скелз ‘адхон, скос’ (Нас., Гарэц., Байк. і Некр.). Метатэза е і л у склез (гл.) або вычляненне назоўніка з прыслоўя польск. skiełzem ‘крыва, у бок’, якое ад ст.-польск. skiełznąć się ‘выслізнуцца, саслізнуцца’, параўн. Карскі, Белорусы, 149; Цвяткоў, Запіскі, 2, 1, 71. Сюды ж ске́лзы ‘цуглі’ (Ласт.), ске́лзаць ‘зацугляць’ (Сцяшк. Сл.), вытворныя ад ке́лзаць (гл.), для якіх Карскі (Белорусы, 145) дапускаў вывядзенне з польск. kieł ‘кол’, што вельмі сумніўна. Польск. kiełzać ‘слізгацца’ роднаснае коўзацца, гл.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)