засячы́

дзеяслоў, пераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Будучы час
адз. мн.
1-я ас. засяку́ засячо́м
2-я ас. засячэ́ш засечаце́
3-я ас. засячэ́ засяку́ць
Прошлы час
м. засе́к засе́клі
ж. засе́кла
н. -
Загадны лад
2-я ас. засячы́ засячы́це
Дзеепрыслоўе
прош. час засе́кшы

Крыніцы: dzsl2007, krapivabr2012, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

засячы́ I сов., в разн. знач. засе́чь;

з. дрэ́ва — засе́чь де́рево;

конь засе́к нагу́ — ло́шадь засекла́ но́гу;

з. курс карабля́ — засе́чь курс корабля́;

◊ з. час — засе́чь вре́мя

засячы́ II сов.

1. (избить до смерти) засе́чь, запоро́ть, захлеста́ть;

2. (убить острым предметом, оружием) заруби́ть

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

засячы́² і засе́кчы², -сяку́, -сячэ́ш, -сячэ́; -сячо́м, -сечаце́, -сяку́ць; засе́к, -кла; -сячы́; засе́чаны; зак., каго.

1. Збіць да смерці.

2. Пазбавіць жыцця вострым прадметам (сякерай, шабляй).

|| незак. засяка́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

засячы́¹ і засе́кчы¹, -сяку́, -сячэ́ш, -сячэ́; -сячо́м, -сечаце́, -сяку́ць; засе́к, -кла; -сячы́; засе́чаны; зак., што.

1. Зрабіць сякерай выемку ў чым-н., на чым-н.

З. дрэва.

2. Пра каня: на хаду параніць адной нагой другую.

Конь засек нагу.

3. Адзначыць момант чаго-н., а таксама вызначыць пункт, месцазнаходжанне чаго-н.

З. час вылету.

З. курс карабля.

|| незак. засяка́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

засячы́​I

1. (зрабіць засечку) éinkerben vt, éine Kérbe éinscheiden*; ánschneiden* vt;

2.:

засячы́ час (на секундамеры) die Zeit néhmen* [stóppen]

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

засячы́​II разм (да смерці) zu Tóde prügeln; zu Tóde péitschen (бізуном, пугай); níedermetzeln аддз vt (чым-н вострым);

засячы́ шабляй zusámmenhauen* vt, níedersäbeln vt

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

засячы́ ​1 і засе́кчы ​1, ‑сяку, ‑сячэш, ‑сячэ; ‑сячом, ‑сечаце; пр. засек, ‑ла; каго-што.

1. Зрабіць зарубку, адзнаку сякерай, нажом і інш.; адзначыць засечкай. Засячы дрэва. Засячы бервяно.

2. Зачапіўшы на хаду адной нагой за другую, параніць. Конь засек нагу.

3. Выявіўшы месцазнаходжанне чаго‑н., нанесці на план, карту і пад. Засячы курс карабля. Засячы агнявыя пункты ворага. // Разм. Убачыць, заўважыць таго (тое), што ўтойваецца, хаваецца. Калі [Даніла] поўз ад ручая цераз пустку, яго, няпэўна, засеклі, бо кулі ціўкалі навокал, ссякалі лазу. Шамякін.

•••

Засячы час — адзначыць час пачатку, канца чаго‑н. і пад.

засячы́ ​2 і засе́кчы ​2, ‑сяку, ‑сячэш, ‑сячэ; ‑сячом, ‑сечаце; пр. засек, ‑ла; зак., каго.

1. Збіць розгамі, бізуном і пад. да смерці, да страты прытомнасці. — Ды хутчэй жа ты! — злуецца лёкай, — а то пан цябе розгамі засячэ... Якімовіч.

2. Забіць (сякерай, шабляй і пад.). — Мяне чуць не засеклі дзянікінцы шаблямі, і рубцы чырванеюць яшчэ і цяпер на спіне. Пестрак.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

засе́кчы¹ гл. засячы¹.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

засе́кчы² гл. засячы².

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

засе́кчы ​1,

гл. засячы ​1.

засе́кчы ​2,

гл. засячы ​2.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)