Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023)
жазло́, -а́, мн. жэ́злы і (з ліч. 2, 3, 4) жазлы́, жэ́злаў, н.
1. Асобай формы, звычайна ўпрыгожаная палка, посах, якія служылі сімвалам улады, ганаровага становішча, звання (уст.).
Маршальскае ж.
2. Кароткая палка ў руках рэгуліроўшчыка вулічнага руху (спец.).
3. Металічны стрыжань з дужкай, які выкарыстоўваецца пры рэгуліроўцы руху цягнікоў.
|| прым.жазло́вы, -ая, -ае (да 3 знач.).
Жазловая сістэма рэгулявання руху цягнікоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
жазло́ср., в разн. знач. жезл м.
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
жазло́, ‑а́; мн. жэ́злы (зліч.2,3,4 жазлы́), жэ́злаў; н.
1.Уст. Посах, палка асобай формы, якія служылі сімвалам улады, ганаровага звання, становішча. Маршальскае жазло.
2. Палачка ў руках рэгуліроўшчыка вулічнага руху. Прыгожа махаючы паласатымі жэзламі, стаялі.. міліцыянеры.Карпаў.
3. Металічны стрыжань з дужкай і ўказаннем участка чыгуначнага пуці (выкарыстоўваецца пры рэгуліроўцы руху паяздоў). — Ну, стаянка скончылася. Давай жазло, Петрык!Шынклер.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
жазло́н
1. Stab m -(e)s, Stäbe;
ма́ршальскае жазло́ Márschallstab m;
2.чыг Zúgstab m -(e)s, -stäbe, Zúgscheibe f -, -n
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
Жазло́ ’посах асобай формы, сімвал улады; палачка ў рэгуліроўшчыка вулічнага руху; стрыжань з дужкай пры рэгуліроўцы руху паяздоў’ (ТСБМ). Рус., укр.жезл., дыял.жезло́, чэш.žezlo, уст.žezl, славац., в.-луж.žezlo, балг.жезъл, макед.жезол, серб.-харв.жѐзло, славен.žêzlo ’тс’. Ст.-слав., ст.-рус.жьзлъ ’посах, жазло’, ст.-бел.жезлъ. Параўн. серб.-харв.же́жељ ’посах, кол’. Лат.ziz(i)ls ’посах’ < ст.-рус. (Пагодзін, Следы, 161; Мюленбах-Эндзелін, 4, 730). Ст.-бел., а таксама шэраг сучасных слав. слоў з сімвалічным значэннем могуць узыходзіць да ст.-слав. Першаснае канкрэтнае значэнне ’посах’ адлюстроўваецца ў ст.-слав.жьзлъ, серб.-харв.жежељ і, магчыма, рус. калым, жезе́л ’посах’. Трубачоў (Зб. Раманскаму, 137–140) супастаўляе са ст.-ісл.geisl ’посах’ (ням.Geissel ’пуга’), а далей з грэч.χίλιοι ’тысяча’. Апошняе семантычна цяжка: ’посах з зарубкамі’ хутчэй мог бы абазначаць дзесятак, сотню, што прызнаў і Махэк₂ (726), адмовіўшыся ад папярэдніх параўнанняў з žehlo (Махэк₁, 594), да якіх, па сутнасці, прыйшоў Младэнаў (165), параўноўваючы жезъл са словамі з коранем *žig‑, і якія падтрымлівае БЕР (1, 531), звязваючы з жегъл (гл. жыга́ла1). Да Трубачова звычайна ст.-сл.жьзлъ параўноўвалі з ням.Kegel ’кол’, што мае фанетычныя цяжкасці, як і этымалогія І. Шмідта, да якой узыходзіць пункт гледжання Трубачова. Фасмер (2, 40) прыхільна аднёсся да параўнання з арм.gzri ’чарот’. Скок (3, 679) не атаясамлівае ў адрозненне ад Трубачова серб.-харв.жѐзло і жежељ, звязваючы апошняе з ц.-слав.жѧжель ’ашыйнік’. Аб žęželь гл. Варбот, Этимология, 1979, 32–34.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
скі́петр, -а, мн. -ы, -аў, м.
Жазло з каштоўнымі камянямі і разьбой — знак царскай улады.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)